ظرفیت سازی در شهرهای متوسط و توسعه فضایی منطقه ای . مورد پژوهشی شهر بجنورد و استان خراسان

این مقاله بر مبنای پژوهشی در مبانی نظری و بنیان های تجربی نظریه های مدافع نقش توسعه ای شهرهای متوسط تهیه شده و هدف از آن معرفی مساله،اهداف، روش و یافته های تحقیق است . در اغلب کشورهای در حال توسعه گرایش برنامه ریزان به تمرکززدایی فضایی،کاهش نابرابری های منطقه ای و دوگانگی های شهری -روستایی در دهه های اخیر ؛منجر به اتخاذ راهبردهای شهرنشینی متفاوتی گردیده و یکی از مهمترین این راهبردها؛تقویت شهرهای متوسط و حمایت از آنهاست . این خط مشی بر مبنای این فرض کلی که شهرهای متوسط در فرآیند توسعه فضایی مناطق و در نشت آثار توسعه به پیرامون نقش مثبت ایفا می کنند،قرار دارد .از آنجا که تاکنون شناخت کافی از ارتباط بین این راهبرد و نتایج عملی و عینی آن حاصل نگردیده و مطالعات پیرامون آن محدود می باشد ، پژوهش مذکور با هدف تبیین نقش این شهرها ؛فرضیه هایی را در خصوص وجود رابطه معنی دار بین تقویت بنیان های کالبدی ، اجتماعی و اقتصادی (ظرفیت سازی در ) شهرهای متوسط و متوازن تر شدن نظام شهری منطقه و انگیزش اقتصاد سکونتگاه های پیرامون؛ به آزمون نهاده است .بررسی روندهای موجود نشان می دهد که در شرایط تمرکز گرایی جمعیت شهری و بالا بودن نسبت تمرکز جینی (gini) در سطح کشور و شدت تمرکز و تجمع جمعیت شهری در استان مورد مطالعه و وجود پدیده نخست شهری (primacy) ؛تعدیل قطب گرایی در توسعه شهری و تمرکز زدایی از شهر مسلط ، از طریق راهکار تقویت شهرهای متوسط ، اقدامی منطقی در جهت توسعه فضایی منطقه ای می باشد . در این میان پرسش اصلی تحقیق آن است که آیا عملا رابطه مثبت بین حمایت از شهرهای متوسط و کاهش درجه نخست شهری و توسعه سکونتگاه های پیرامون وجود دارد ؟ و به عبارت دیگر آیا فرضیه های حاکم بر دیدگاه های مدافع نقش توسعه ای (developmental)شهرهای متوسط در کشور ما ، به ویژه در منطقه مورد نظر قابل پذیرش است و آیا می توان از آن به عنوان یک ابزار نسبتا معتبر در جهت اصلاح شبکه شهری به منظور توسعه فضایی استفاده کرد ؟ با تدقیق فرض ها و پرسش های فوق و سپس تجمیع آنها، الگوی مفهومی و دستگاه فرضیه های تحقیق شکل گرفته است . آنگاه با تعریف فرضیه های قابل آزمون ، شاخص های مربوط به آنها در قالب یک الگوی تحلیل ارایه گردیده و سپس فرضیه های انتخابی مورد ازمون واقع شده است . مقابله الگوی تحلیل با داده های مورد بررسی در منطقه خراسان و بجنورد چنین نتیجه داد که : با تقویت شهر متوسط ، علائمی از افزایش فاصله نقطه جدایی از سوی شهر متوسط به شهر مسلط ، کاهش درجه نخست شهری، انگیزش اقتصادی سکونتگاه های پیرامون و افزایش کشش پذیری و جاذبه جمعیتی شهر پدیدار گردیده است .