جایگاه کیهان شناختی دایره و مربع در معماری مقدس (اسلامی)

هنر و معماری مبتنی بر اصل تناظر میان عالم و آدم است. در ذهن بسیط انسان سنتی نسبتها و مفاهیم انسانی چنان بسط می یابند که دامنه وسیع کیهان را نیز در بر می گیرند و کیهانی که در این قلمرو شکل یافته و تصویر می شود چون محصول جهان بینی این انسان است تعریفی کاملا انسانی می یابد. نظر براین است که به همین دلیل بین مفاهیم کیهانی و انسانی در جهان بینی سنتی، اشتراک وسیعی به وجود می آید. تاثیر اصل تناظر در معماری مقدس، اشتراک ابعاد هندسی معبد - به عنوان نمونه کوچک شده کالبد حق( عالم) و پیکر انسان است و به یک عبارت ، عمارت عالم و آدم یکی است. این معنا سبب گشته در کیهان شناسی ادیان شرقی به ویژه اسلام، اشکال هندسی، ابعادکیهانی را شرح نموده و هم انها در ساخت معماریهای مقدس تجلی یابند. در این میان دایره و مربع جایگاهی ویژه دارند. جایگاهی که در متون کیهاین شناسی، هم بیانگر روح لایتناهی عالم اند ( به صورت دایره) و هم بیانگر ابعاد یتناهی آن ( مربع)