درآمدی بر پایه های نظری و گونه بندی نظریه های برنامه ریزی با تاکید ویژه بر برنامه ریزی شهری

با توجه به تاثیر دیدگاه های شناخت شناسانه بر چارچوب های نظری و عملی برنامه ریزی، و ضمن تفاوت گذاشتن بین نظریه ، مفهوم و رهیافت برنامه ریزی، در این نوشتار کوشش شده است که پس از مرور جایگاه شناخت شناسانه و نظری برنامه ریزی، ابتدا گونه بندی های موجود و رایج برنامه ریزی مرور گشته و سپس یک گونه بندی جامع از نظریه های برنامه ریزی و رهیافت های همخوان با آنها پیشنهاد گردد. در پی مرور ادبیات گسترده برنامه ریزی و با تاکید بر برنامه ریزی شهری امکان آن فراهم شد که گونه بندی های موجود از نظریه ها و رهیافت های برنامه ریزی را در سه دسته جای داد. دسته نخست در بردارنده چهار روایت متفاوت نظریه های دو سطحی برنامه ریزی است . دسته دوم، دو شکل متفاوت گونه بندی چها رگانه نظریه های برنامه ریزی، و دسته سوم یک گونه بندی پنج گانه از نظریه های برنامه ریزی را در بر می گیرد. با توجه به گونه بندی های موجود و ضمن مرور حجم گسترده متون نظری برنامه ریزی، امکان نهادن نظریه های برنامه ریزی و رهیافت های هم خوان با آنها در یک دسته بندی جامع نگر سه گانه فراهم شد. در دسته نخست، نظریه ها و رهیافت های قراردادی برنامه ریزی، که در جوامع گوناگون مورد پذیرش قرار گرفته و به شیوه رایج کار بست برنامه ریزی تبدیل و به عمل برنامه ریزی نزدیک شده اند. قرار می گیرند. دسته دوم را می توان تحت عنوان نظریه های ریشه ای یا بنیادی برنامه ریزی و دسته سوم را نظریه های نوین یا نظریه هایی که از اوایل دهه 90 میلادی به این سو پدید آمده اند، مطرح نمود.آنچه ازمرور نظریه ها و رهیافت های برنامه ریزی، به ویژه برنامه ریزی شهری، می توان نتیجه گرفت آنست که نظریه پردازی برنامه ریزی با وجود ابهامات، آشفتگی های نظری و گوناگونی دیدگاه ها ، پایه های شناخت شناسی و نظریه ها، هنوز به پایان راه خود نزدیک نشده است.