نمایشگرهای کاروانی در ایران: پژوهشی نظریه پردازانه

پویشها، کارکنشها( فعالیتها) و پدیده های تماشاگانی( فنونهای تئاتری) در ایران را به پژوهش و نظر این پژوهشگر، می توان در نه ریختار ( فرم، گونه) گنجاند: (1) نمایشگری آیینی(ritualistic performance)(2)نمایشگری کاروانی(processional performance) (3) داستانگویی نمایشگرانه(sramatic storytelling) (4) نمایشگری گذرگاهی (street and outdoor performance) (5) نمایش عروسکی(puppet theatre) (6) نمایش خندستانی( farcical play) (7) نمایش سوگرنجهای دین سروران (passion play) (8) تماشاگان باختریسان( تئاتر به سبک غرب) (western influenced theatre) (9) تماشاگان گزینشدرآمیزی( تئاتر التقاطی، تئاتر اکلکتیک) (ecleticl theatre) در پژوهش حاضر ریختار شماره دو: نمایشگری کاروانی در کانون نقد و نظریه پردازی قرار گرفته و چنین نتیجه گرفته شده که این ریختار تماشاگانی ( فرم تئاتری) خود بر بنیاد درونمایه، به سه گونه ی شاخه ای بخش پذیر است: ( 1) نمایشگریهای سورکاروانی( مانند میرنوروزی) (2) نمایشگریهای سوگکاوانی( مانند نمایش قالی شویان در مشهد اردهال کاشان) و (3) نمایشگریهای آیفتمندی( مانند نمایشواره های تمنای باران) از میان این سه گونه شاخه ای ریختار نمایشگری کاروانی، گونه های نمایشگریهای سورکاروانی از میان رفته اند. نمایشگریهای سوگکاوانی که در دوران پیش از اسلام در ایران رواج داشته اند و سوگ سیاوش نمونه ی برجسته ی آن بوده است نیز از میان رفته اند. لیکن نمونه هایی که وابسته به مذهب تشیع می باشند همه ساله برگزار می گردند. نمایشگریهای آیفتمندی که نمونه کلان آن نمایشهای تمنای باران بوده است به تدریج جنبه های نمایشی خود را از دست داده اند و جنبه های نیایشی به خودگرفته اند.