ارزیابی روش های تعیین سلسله مراتب و سطح بندی سکونتگاهها در رویکرد ” عملکردهای شهری در توسعه روستایی

رویکرد عملکردهای شهری در توسعه روستایی با هدف افزودن ابعاد فضایی و مکانی به برنامه ریزی منطقه ای توسط راندینلی (rondinelli) مطرح و تاکنون در کشورهای متعدد مورد استفاده و بازنگری قرار گرفته است. یکی از اصول ششگانه این رویکرد به کارگیری روش ها و تکنیک هایی است که به آسانی توسط برنامه ریزان منطقه ای قابل استفاده بوده و همچنین به آسانی برای سیاست گذاران قابل درک باشد. در این مقاله سعی می شود با مروری بر روش های پیشنهادی این رویکرد برای تعیین سلسله مراتب و نیز سطح بندی سکونتگاه ها، نقاط قوت و ضعف این روش ها ونیز قابلیت کاربرد آنها در شرایط ایران، با انجام مطالعه موردی در سکونتگاه های روستایی شهرستان های استان گلستان مورد بررسی قرار گیرد. نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهد که از دو روش پیشنهادی رویکرد ufrd به عنوان روش های مکمل برای تعیین سلسله مراتب سکونتگاه ها، می توان از روش اسکالوگرام دستی با توجه به محدودیت های جدی آن و نیز وجود اطلاعات تفصیلی در مورد عملکردهای موجود در سکونتگاه های روستایی ایران صرف نظر کرده و فقط روش شاخص مرکزیت را بکار گرفت. سطح بندی سکونتگاه ها که در رویکرد ufrd عمدتا بر اساس قواعد مارشال صورت گرفته است، با مشکل جدی مواجه است، به ترتیبی که این روش فقط در سکونتگاه های روستایی پنج شهرستان از شش شهرستان استان گلستان قابل استفاده بود و در سکونتگاه های روستایی پنج شهرستان دیگر صادق نبود. روش پیشنهادی پرستون برای سطح بندی سکونتگاه ها نیز، علیرغم نتایج مطلوبی که به دست می دهد، دارای محدودیت ها وکاستی هایی است. در این مقاله، بنابراین برای سطح بندی سکونتگاه ها ترسیم نمودار ستونی شاخص مرکزیت سکونتگاه های روستایی پیشنهاد شده است که روشی است ساده تر و از طریق آن می توان سطح بندی سکونتگاه ها را به آسانی انجام داد.