بررسی اثر خشکسالی هواشناسی- کشاورزی بر عملکرد گندم دیم در ایران با استفاده از شاخص spei

با توجه به اهمیت تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی و وابستگی میزان عملکرد محصولات دیم به نزولات جوی به ویژه محصول استراتژیک گندم، ارائه اطلاعات صحیح در زمینه وقوع خشکسالی و ترسالی ضروری است. این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد تولید گندم دیم در ایران تحت تاثیر پدیده خشکسالی صورت گرفته است. آمار اقلیمی و عملکرد گندم دیم کشور طی دوره آماری 1983 تا 2014 از سازمان‌های متبوع تهیه گردید. اقلیم‌ هر منطقه براساس روش دومارتن گسترش یافته مشخص گردید. با استفاده از spei شاخص خشکسالی کشاورزی در مقیاس‌های 3، 6، 9، 12 و 18 ماهه در هر اقلیم محاسبه گردید و براساس روش آمبروترمیک دوره مرطوب سال به‌عنوان دوره موثر بر رشد گندم دیم انتخاب و در هر سال مقادیر spei در این دوره‌ها متوسط گرفته شد که نماینده تغییرات spei سالانه در مقیاس‌های مورد مطالعه باشد. میزان عملکرد گندم بصورت سالانه استاندارد گردید و با روش همبستگی اسپیرمن، ارتباط بین spei با عملکرد محاسبه شد. همچنین روند زمانی و مکانی خشکسالی و عملکرد نیز در ایران مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج بدست آمده، بالاترین همبستگی در بخش جنوب شرق، غرب و شمال غرب در مقیاس‌های 3 تا 6 ماهه و کمترین همبستگی مربوط به شرق مشاهده گردید. نتایج نشان داد، روند خشکسالی در ایران رو به افزایش و روند عملکرد فاقد روند معنی دار و گاها کاهشی است. نتایج این تحقیق، کاربرد مفیدی در مدیریت و برنامه ریزی توسعه کشت گندم دیم براساس شرایط اقلیمی در آینده خواهد داشت.

investigation of the effect of meteorological- agricultural drought on rainfed wheat yield in iran using spei

given the importance of climate change in the agricultural sector and the dependence of the yield of rainfed crops on rainfall, especially the strategic crop of wheat, it is necessary to provide accurate information on the occurrence of drought and wet season. the aim of this study is to evaluate the yield of rainfed wheat in iran affected by drought. climatic information and yield of reinfed wheat in iran from 1983 to 2014 were prepared from jihad agriculture and islamic iran meteorological organizations. accordingly, the climate type of each region was determined based on the extended de martone method. spei calculated in 3, 6, 9, 12 and 18 months scales in each climate. using the umbrothermic method, the wet period of the year was selected as the effective period of drought on the growth of rainfed wheat. during these periods, the average spei was taken each year to represent the annual spei changes in the scales studied. rainfed wheat yield was standardized annually. the relationship between spei and rainfed wheat was estimated by the spearman correlation method. the temporal and spatial trends of drought and yield in iran were also examined. based on the results, the highest correlation was observed in the southeast, west and northwest on a scale of 3 to 6 months and the lowest correlation was observed in the east. the trend of drought in iran is increasing and the trend of wheat yeild is not significant and sometimes decreasing trend. the results of this study will be useful in managing and planning the development of rainfed wheat cultivation based on future climatic conditions.