کاربرد مدل saltmed در پیش‌بینی شوری آب رودخانه‌ کرخه پس از اجرای فاز اول پروژه 550 هزار هکتاری احیاء اراضی استان‌های خوزستان و ایلام

در شرایط کمبود منابع آب، حساسیت نسبت به کیفیت آب رودخانه ها و عوامل موثر بر آنها ضروری است. اگرچه زهکشی امکان تولید محصول در اراضی شور را فراهم می نماید، اما زهاب آن می تواند مواد آلوده را به آبهای سطحی و زیرزمینی منتقل سازد.در این مطالعه به پیش‌بینی شوری آب رودخانه کرخه پس از بهره‌برداری از پروژه‌ها‌ی آبیاری و زهکشی جهاد نصر با استفاده از مدل شبیه‌ساز شوری saltmed پرداخته شد. با توجه به شرایط اقلیمی، الگوی کشت، برنامه آبیاری، خصوصیات خاک و آب و زهکش دشت‌های اوان، دوسالق، ارایض و باغه که جز دشت‌های علیا محسوب می‌شوند، حجم زهاب خروجی و میزان نمک تولیدی از هر دشت با مساحت کلی 55 هزار هکتار شبیه‌سازی شد. همچنین از داده‌ها‌ی مربوط به سال‌های (96 1392) به دلیل کامل بودن اطلاعات استفاده شد. نتایج نشان داد که در سال پایه آماری 1393 و بر اساس پیش‌بینی مدل saltmed؛ مقدار 150، 87، 140 و 197 هزار تن نمک به ترتیب از دشت اوان، دوسالق، ارایض و باغه به طور سالانه وارد رودخانه کرخه می‌شود. اگر طی 10 سال همین روند ادامه داشته باشد، حجمی بالغ‌بر 5/74 میلیون تن نمک از زهاب دشت‌های فوق وارد کرخه و نهایتا وارد تخلیه گاه آن یعنی تالاب هورالعظیم خواهد شد که تبعات زیست‌محیطی فراوانی را به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که فروردین یا اردیبهشت بیشترین میزان آبیاری انجام می شود، نتایج مدل saltmed نیز نشان داد که حجم زهاب در این ما ه ها بیشینه بود و فقط در دشت باغه بیشترین حجم زهاب در خردادما ه رخ داد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین غلظت شوری در ماه مرداد با 11 و اردیبهشت با 4 / 5 دسی زیمنس بر متر برای دشت اوان، ماه تیر با 23 و اردیبهشت با 4 دسی زیمنس بر متر برای دشت دوسالق، ماه مرداد با 5 / 9 و اردیبهشت با 5 دسی زیمنس بر متر برای دشت ارایض و ماه فروردین با 10 و تیر با 4 دسی زیمنس بر متر برای دشت باغه اتفاق افتاد.نتیجه کلی نشان داد که با بهره‌برداری از 37 هزار هکتار از 55 هزار هکتار مساحت چهار دشت مذکور، شاخص شوری (ec) آب کرخه به طور قابل‌ توجهی افزایش یافته و به‌طور متوسط از 1/15 به بیش از 2 دسی ‌زیمنس بر متر می‌رسد. حال اگر کل این 55 هزار هکتار و یا اراضی بیشتری از طرح 550 هزار هکتاری مورد بهره‌برداری قرار گیرد، چه حجم از زهاب و نمک وارد رودخانه‌ها خواهد شد؟

application of saltmed model for prediction of the salinity of karkheh river after implementation of the first phase of 550,000 hectare land reclamation project in khuzestan and ilam provinces

due to the scarcity of fresh water resources, sensitivity to the water quality of the rivers and factors affecting them is essential. although drainage enables crop production in saline soils, but drainage drains can transport contaminated material to surface and groundwater. in this study, salinity prediction of karkheh river after exploitation of irrigation and drainage projects of jahad nasr institute was investigated using saltmed salinity simulator model. due to climatic conditions, cultivation pattern, irrigation schedule, soil and water characteristics and drainage of the evan, dowsalagh, arayez and bagheh plains that are excluding the upper plains, the volume of drainage output and the amount of salt produced from each plain with a total area of 55,000 hectares were simulated. also from the data the years (2013 2017) were used due to completeness of information. the results showed that based on the prediction of saltmed model in the statistical year 2013; the amount of 150, 87, 140 and 197 thousand tons of salts enter the karkheh river annually from the evan plain, dowsalagh, arayez and bagheh, respectively. if the same trend continues for ten years, an amount of 5.74 million tons of salt will enter karkheh and then eventually discharge into the hawizeh marshes, which will have many environmental impacts. since the highest amount of irrigation occurred in april or may, the saltmed model showed that the volume of drainage was highest in these months and only in the plain of bagheh the highest volume of drainage occurred in june. the results also showed that the highest and the lowest salinity concentration in august and may with 11 and 5.4 ds/m for evan plain, in july and may with 23 and 4 ds/m for dowsalagh plain, in august and may with 9.5 and 5 ds/m for erayad plain, and in april and july with 10 and 4 ds/m occurred for the plain of the bagheh. the overall result showed that by exploiting 37,000 hectares of 55,000 hectares in the four plains, the karkheh water salinity index (ec) increased significantly and on average, it will reach from 1.15 ds/m to more than 2 ds/m. now, if all 55,000 hectares or more of the 550,000 hectares of land were exploited, how much salt and drainage water would flow into the rivers?