بررسی تطبیقی دیدگاه ابن ابی الحدید و ابن میثم پیرامون ملائکه در شرح نهج البلاغه

در اقوال متکلمان معتزله و شیعه، درباره ماهیت ،اقسام،مراتب و وظایف ملائکه، تشابهات و تفاوتهایی وجود دارد که بعضی از این نظرات در شروح ابن ابی الحدید و ابن میثم بر نهج البلاغه آمده است .لذا بررسی تطبیقی آراء ایشان، موضوع این پژوهش است.این پژوهش براساس ماهیت و روش،تحقیقی کیفی است و با سه رویکرد تبیینی، تقریب گرایانه و نقادانه، آراءتفسیری ابن ابی الحدید و ابن میثم را دسته بندی، تحلیل و تبیین می نماید.شارحان نهج البلاغه خود، پیرو یکی از مذاهب اسلامی هستند و در اصول دینی و فروع فقهی دیدگاه هایی دارند که دفاع از آنها را ضروری می شمارند. ابن ابی الحدید معتزلی و ابن میثم شیعی نیز از این قاعده مستثنی نیستند .با بررسی آراء شارحان مورد نظر ،پیرامون موضوع ملائکه ،دستاورد این پژوهش، شناخت روش ایشان در شرح نهج البلاغه است.ابن ابی الحدید و ابن میثم در شروح خویش بر نهج البلاغه به موضوعاتی همچون بیان انواع ملائکه،توصیف ایشان از جهت عدم جسمانی بودن،علم،عبادت،عصمت،خواب،ماهیت ابلیس و مقایسه او با فرشتگان و همچنین برتری پیامبران بر فرشتگان پرداخته اند.ابن ابی الحدید بر اساس کلام امام علیه السلام با طرح دیدگاه اصحاب معتزلی خویش به این مباحث می پردازد و در بعضی موارد نظری مخالف معتزله ابراز می دارد. روش او در بیشتر موارد عقل گرایانه و اجتهادی است. ابن میثم نیز با استناد به آیات قرآن و روایات معصومان علیهم السلام ملائکه را دسته بندی و توصیف می نماید اما روش او در تحلیل محتوا،برمبنای تاویل ظاهر به باطن است.

comparative study of ibn abi al-hadid and ibn maytham’s views about angels in nahj al-balaghah’s description

there example are similarities and differences in the words of mu’tazila and shia theologists about the nature, types, ranks, and duties of angels. some of these opinions are mentioned in the commentaries of ibn abi al-hadid and ibn maytham on nahj al-balaghah. the comparative study of their views is the subject of this research. this research is qualitative research based on its nature and method. with three explanatory, approximate, and critical approaches, it categorizes, analyzes, and explains the interpretive views of ibn abi al-hadid and ibn maytham. the commentators of nahj al-balaghah themselves are followers of one of the islamic schools of thought and have views on religious principles and branches of jurisprudence that consider them necessary to defend. ibn abi al-hadid, a mu’tazili, and ibn maytham, a shiite, are not exempt from this rule. through examining the views of the commentators regarding angels, the achievement of this research is to know their method in the explanation of nahj al-balaghah. ibn abi al-hadid and ibn maytham in their commentaries on nahj al-balaghah have discussed topics such as types of angels, describing them in terms of their lack of physicality, knowledge, worship, infallibility, sleep, the nature of iblis and his comparison with angels, and also the superiority of prophets over angels. ibn abi al-hadid deals with these topics based on the words of the imam (as) from the perspective of mu’tazili companions, and in some cases, expresses an opinion against mu’tazili. in most cases, his method is rational and practicing religious jurisprudence. ibn maytham also categorizes and describes angels by referring to the verses of the quran and the narrations of infallibles. however, his method of content analysis is based on the interpretation of the exterior to the interior.