نقد و بررسی شبهه اثرگذاری مذهب در نگارش نهج البلاغه

یکی از شبهات مرتبط با انتساب نهج‌البلاغه، این ادعا است که شیعه به جهت غرض ورزی مذهبی مانند فضیلت بخشی به علی علیه السلام به عنوان امام اوّل خود و یا بالاتر بردن مقام او از جایگاه پیامبر صلی الله علیه و آله برای جلب قلوب غیر شیعه، نهج‌البلاغه را تدوین کرده‌ است. خاستگاه شبهه مورد بحث را می-توان در کلام ابن خلکان و سپس صفدی یافت که توسط برخی دیگر از علماء عامه به شکل کنونی تکوّن یافته است. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی، در صدد پاسخگویی به شبهه مورد بحث اقدام نموده، تلاش کرده است تا این شبهه به دو شبهه کوچک‌تر منحل شود: اوّل شبهه جعلی بودن و نگارش نهج البلاغه توسط سید رضی یا دیگران؛ دوم وجود انگیزه و اغراض مذهبی در این جعل و نگارش. در پاسخ به شبهه اوّل از روش سبر و تقسیم منطقی، شناخت همگونی سبک مجموعه نهج‌البلاغه، دیرینه-شناسی، شناخت محلّ اصابت شبهه بهره‌گرفته‌شده‌‌است. از توجّه به دیدگاه فریقین در خلافت امام علی علیه السلام-فرای بلافصل بودن یا نبودن-، تصریح و تلویح بر افصحیّت و ابلغیّت علی علیه السلام از سوی دوست و دشمن، التفات به اعلمیّت و نفس پیامبر صلی الله علیه و آله بودن او، دقّت در معیّت قرآن با علی علیه السلام و ناطقیّت او و صامتیّت قرآن برای پاسخگویی به شبهه دوم استفاده‌شده‌است.

a critical review of doubts about religious influence on writing nahj al-balaghah

one of the doubts related to the attribution of nahj al-balaghah is the claim that shia muslims, due to religious purposes such as giving virtue to ali (as) as their first imam or raising his position above the position of the prophet (pubh) and winning the hearts of non-shia have compiled nahj al-balagha. we can find the origin of the discussed doubt in the words of ibn khalqan and then safadi, which was developed into the current form by some other famous scholars. this article aimed to answer these doubts by the descriptive-analytic method and tried to dissolve this doubt into two minor doubts. the first doubt is that nahj al-balaghah is fake and seyyed razi or others have written it; the second is the presence of religious motives and purposes in this forgery writing. in response to the first doubt, the method of sabr and taghsim, recognition of the homogeneity of the style of nahj al-balaghah, paleontology, and distinction of the origin of doubt. paying attention to the views of the scholars of the two schools of thought in the caliphate of imam ali (as) - vicegerency and immediate caliphate or not-, clarifying and implying ali’s (as) eloquence by friends and enemies, highlighting his knowledge and nature, precision in and his speaking and the silence of the qur’an, were the factors which have been used to answer the second doubt.