بررسی تطبیقی اسلوب خطاب در قرآن و خُطب نهج‌البلاغه

اسلوب، روشی است که گوینده یا نویسنده برای بیان اندیشه‌ها و احساساتش برمی‌گزیند. سبک بیان مقاصد، تاثیر فوق‌العاده‌ای بر مخاطب در پذیرش یا ردّ مطلب ارائه شده دارد. هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این سوال است که سبک خطاب و کاربرد آن در قرآن و نهج البلاغه چگونه است و چه ویژگی‌ها و امتیازاتی دارد. در پاسخ به این مساله به روش توصیفی و تحلیلی، ابتدا خطاب‌های این متون بر اساس اسلوب ترکیبی تقسیم شد، سپس جهت شناسایی مشخصه‌ها و امتیازات این اسلوب‌ها، نمونه‌های موردی اغراض بلاغی آنها مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهد سبک انشایی در قرآن و سبک خبر در خُطب نهج البلاغه، حضور بسامدی دارد. در تمامی این سبک‌ها، بجز سبک‌ خبر، معنای ثانویه غلبه دارد. کاربرد این اسالیب در معنای ثانویه، از نظر روانی، تاثیر زیادی بر مخاطب می‌گذارد، لذا هر دو متن از اسالیب در تبیین معارف الهی، هدایت و تربیت مخاطبان استفاده شایانی نموده‌است. شناسایی این معانی در گرو توجه به قرائن متصل و منفصل متن است، بنابراین بدون توجه به این اسلوب‌ها و معانی مجازی آنها، فهم متون فوق دچار نقصان است.

a comparative study of addressing forms in qur’an and nahj al-balaghah

abstract   style is how the speaker or writer expresses his thoughts and feelings. the style of expressing intentions impacts the audience in accepting or rejecting the presented content. the purpose of the present research is to answer the question of what are the addressing forms and their application in the qur’an and nahjal-balaghah? what are their features and advantages? to answer these questions, authors using a descriptive-analytic method, divided the qur’an and nahj al-balaghah addresses based on the combined form. then, authors studied some examples of rhetorical purposes to identify the characteristics and advantages of these styles. the findings show that the composition style in the quran and the declarative style in the sermons of nahj al-balaghah are frequently present. the secondary meaning prevails in all these styles except the declarative style. the use of these styles in the secondary sense, from the psychological point of view, has a significant impact on the audience, so both texts have made good use of the styles in explaining the divine teachings, guiding and educating the audience. identifying these meanings depends on paying attention to the connected and disconnected clues of the text, so without paying attention to these styles and their virtual purposes, the understanding of the qur’an and nahj al-balaghah’s texts is impaired.