مدیریت تعارض از منظر نهج البلاغه

تعارض، جزء طبیعی و امری اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره انسانهاست و هر انسانی از مواجهه با آن ناگزیر است. پدیده‌‌ای که دارای دو بعد مثبت و منفی است و به واسطه گستره کمی، کیفی و زمانی‌اش همواره مورد توجه بوده و دیدگاه‌های مختلفی نسبت به این مساله و راهبردهای مدیریتی آن شکل گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با  استفاده از منابع کتابخان‌ه ای با کلید‌واژه‌های معادل تعارض در نهج‌البلاغه شامل: اختلاف، نزاع، شقاق، تشتّت، بغض و تعارض تدوین، و بر اساس ارتباط موضوعی و محتوایی در دو محور منابع تعارض و شیوه‌های مدیریتی، طبقه‌بندی شده است. یافته‌ها نشان داد تعارض کارکردی و غیر‌کارکردی با دو وجهه مثبت و منفی راهبردهای مدیریتی متفاوتی چون ایجاب، اجتناب و حلّ را اقتضا می‌کند. هریک از روش‌های مدیریتی تعارض با انگیزه الهی، رعایت اصول اخلاقی و حقوقی و در راستای قوام اصول حاکم بر ارتباطات پیشنهاد شده‌است. این راهبردها با لحاظ چهار محور و بافت، گروه متعارض، موضوع، منبع، سطح تعارض و رعایت سلسله مراتب در آن، قابلیت عملیاتی شدن می‌یابد. البته میزان تاثیر بافت‌ها در تمام راهبردها  یکسان نیست؛ در برخی راهبردها اساسا نوع گروه متعارض تاثیرگذار است، در حالی که در برخی دیگر، بافت‌های موقعیتی یا نوع موضوع، تعیین کننده هستند. با توجه به گستره بحث مدیریت تعارض در نهج‌البلاغه و طراحی آن بر مبنای رعایت اصول اخلاقی و حقوقی، این موضوع می‌تواند پشتوانه و مبنایی مستدل برای ارائه نظریه‌های انسانی و کاربردی شدن آن ها واقع شود.

conflict management strategies in nahj al-balaghah

conflict is a natural and inevitable part of human daily life, and every human being has to face it. it is a phenomenon that has two dimensions, positive and negative, and due to its quantitative, qualitative, and temporal scope, it has always been of interest, and different views have been formed regarding its nature and management strategies. the present research was conducted with a descriptive-analytical method and using library sources that included the equivalent keywords of conflict in nahj al-balaghah, i.e., dispute, quarrel, discord, dispersion, and hatred. then, the obtained data were classified based on thematic and content relationships along the two axes of conflict sources and management methods. according to the findings, functional and non-functional conflict with two positive and negative aspects necessitated different management strategies, such as demanding, avoiding, and solving. each of the conflict management methods is suggested based on divine motivation, compliance with moral and legal principles, and in line with the principles governing communication. these strategies can be operationalized in terms of four axes and context: conflicting group, subject, source, level of conflict, and hierarchy. it should be noted that the impact of context is not the same in all strategies; in some, the type of conflicting group is basically influential, while in others, situational contexts or the type of issue are decisive. considering the scope of conflict management in nahj al-balaghah and its design based on the observance of ethical and legal principles, this issue can be a well-reasoned basis for presenting human theories and their application.