نشانه‌شناسی گفتمان «ثروت و فقر» در روایات علوی با تکیه بر مربع نشانه‌شناسی گریماس

دو واژة «ثروت و فقر» واژگانی هستند که همواره در مطالعات معناشناسی از آن دو به عنوان واژگان مقابل یاد می‌شود. این دو واژه در متون اسلامی از بسامد بالایی برخوردارند. ثروت و فقر علاوه بر قرآن کریم در احادیث وروایات به‌ویژه روایات علوی نیز به کرات ذکر شده‌اند. این در حالی است که لغت‌شناسان همواره به بیان مضمون لغوی این دو اکتفا کرده‌اند و دیگران حداکثر از منظر دستورات اخلاقی درباره این دو مفهوم به گفتگو پرداخته‌اند. الگوی «مربع نشانه‌شناسی» یکی از الگوهای مکتب نشانه‌شناسی پاریس و روشی برای بازنمود ژرف‌ساخت معنایی متن، مبتنی بر روابط تقابلی است که توسط الگیرداس گریماس تبیین شده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بهره‌گیری از این مربع، گفتمان میان دو مفهوم به‌ظاهر متقابل «ثروت» و «فقر» تبیین شود. در این پژوهش حد مشترک «مال» در نظر گرفته شده است؛ بنابراین ثروت‌های دیگر همچون عقل و غیره که در روایات به آن‌ها اشاره شده است موضوع این پژوهش نیست. در این راستا واژگان جانشین دو کلمه «ثروت و فقر» بر اساس مربع نشانه‌شناسی گریماس مورد واکاوی قرار گرفته‌اند. حاصل بررسی‌ها این است که ثروت و فقر فقط بر اساس مفهومی مقابل هم هستند و واژگان دیگری به عنوان واژگان جانشین وجود دارند که نشاندهنده درجات فقر و ثروت می‌باشند.

Discourse Semiotics of Wealth and Poverty in Alawite Narrationsbased on Greimas’s Semiotics Square

The two words &wealth and poverty& are always referred to as antonyms in semantic studies. These two words are highly frequent in Islamic texts. In addition to the Quran, wealth and poverty have been repeatedly mentioned in hadiths and narrations, particularly Alawite narrations. On the other hand, philologists have always stated their lexical content, and others have discussed these two concepts based on moral precepts. The &Semiotics Square& model is one of the Paris school of semiotics models and a way to represent the text’s semantic depth, based on the reciprocal relations explained by A.J. Greimas. In this research, an attempt is made to present the discourse between the two seemingly reciprocal concepts of &wealth& and &poverty& by using this square. In this research, the typical limit of &property& is considered; therefore, it does not study other properties, such as intellect, mentioned in the narrations. In this regard, the alternate words of the two words &wealth and poverty& have been analyzed based on Grimas’ semiotic square. The study results indicate that wealth and poverty are conceptual antonyms, and there are other words as substitute words that indicate the degrees of poverty and wealth.