اوصاف علم امام در نهج‌البلاغه در پرتو تعارض زدایی از ادلّه

یکی از موضوعات اعتقادی شیعیان علم ویژه امام به امور غیبی است. از قرن سوم با تدوین برخی از کتب حدیثی و نقل احادیث مربوط به علم غیب امام، زمینه طرح علمی این موضوع فراهم شد. آنچه قابل توجه است گزارش‌های تاریخی به ظاهر متعارض می‌باشد که گاهی علم غیب را از امام، نفی و گاهی آن را برای امام ثابت می‌کند. بخشی از آن گزارش‌های متعارض را سید رضی (ره) در «نهج البلاغه» گردآورده است که البته با یک نگاه دقیق نه تنها تعارضی میان آنها وجود ندارد بلکه با تبیین صحیح مفهوم «علم غیب» به راحتی قابل جمع هستند. با وجود برخی از پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه، در مورد برداشت متفاوتی که از این گزارش‌ها بدست می‌آید و همچنین راه حل آن، پژوهش خاصی صورت نگرفته است. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از منابع تاریخی و حدیثی و همچنین شروح نهج‌البلاغه صورت گرفته است با هدف رفع ابهام درباره علم غیب امام علاوه بر بررسی راه‌های جمع میان این گونه گزارش‌ها به مفهوم دقیقی درباره «علم غیب خداوند» و «علم غیب امام» دست پیدا کرده‌ایم که در آن، علم غیب الهی دارای چهار ویژگی استقلال، تفصیل، قطعیت و فعلیت است در صورتی که علم غیب امام دارای عدم استقلال، اجمالی بودن، تغییرپذیری و شانی بودن می‌باشد.

Attributes of the Imam’s knowledge in Nahj-al Balagha with the removal of contradictions in contradictory traditions.

One of the topics of Shiite belief is the Imam’s unique knowledge of invisible things. The compilation of some hadith books and the narration of hadiths related to the knowledge of the Imam’s invisible things, since the third century, provided the ground for a scientific proposal of this issue. What is remarkable is the seemingly contradictory historical reports that sometimes deny the Imam’s knowledge of the invisible things, and some others approve it. Some of those conflicting reports have been collected by Sayyid Razi in Nahj al-Balaghah. Therefore, there is no conflict between them, and anyone can quickly summarize by correctly explaining the concept of &knowledge of invisible &. Despite conducted studies, no specific research has been done on the different perceptions obtained from these reports and its solution. This article has been done in a library method using historical and hadith sources and explanations of Nahj al-Balaghah. It aimed to remove ambiguity about the Imam’s knowledge of the invisible and examine how to combine such reports in the same sense regarding &God’s invisible knowledge& and &Imam’s knowledge of invisible&. According to the findings, the knowledge of the divine invisible knowledge has four characteristics of independence, detail, certainty, and actuality, while Imam’s knowledge of invisible has lack of autonomy, conciseness, variability, and dignity.