تحلیل تطبیقی خطبه شقشقیه از منظر ابن‌ابی‌الحدید و ابن‌میثم بحرانی

شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید و ابن میثم بحرانی از جمله شروح برجسته نهج البلاغة هستند. مولفان این شروح در یک نگاه کلی با صبغه ی مشترک کلامی و ادبی به شرح سخنان امام علی(ع) پرداخته اند. از جمله خطب بی نظیر نهج البلاغة در بازشناسی وقایع تاریخی گذشته بر امام، خطبه شقشقیه است که البته ابن ابی الحدید و ابن میثم مفصل به شرح آن همّت گماشته اند. ابن میثم خطبه شقشقیه را متواتر معنوی می داند و نه متواتر لفظی؛ گرچه ابن ابی الحدید در اینکه عبارات امام به تواتر رسیده سخنی صریح ندارد، اما در فرازهایی دیگر، تواتر صدور سخنان امام علی(ع) مبنی بر شکایت از تظلّم به حق خویش بر او ثابت شده است. ابن میثم با دید تشیع گونه و واقع بینانه ی خود و ابن ابی الحدید با نگاه کلامی اعتزالی خود و البته متعصّبانه به شرح محتوایی و تاریخی عبارات امام پرداخته و در فقره های مختلف شرح عبارات دست به توجیهات و مغالطات ناصواب زده که بررسی آن ضروری می نماید. این مقاله با بررسی توصیفی تحلیلی به بررسی تطبیقی رویکرد ابن ابی الحدید و ابن میثم از خطبه شقشقیه می پردازد.

Ibn Abi’l-Hadid and Maitham al- Bahrani: a Comparative Analysis of Shaqshaqiya Sermon

Nahj al-Balagha’s description by Ibn Abi’l-Hadid and Maitham al- Bahrani are prominent descriptions of Nahj al-Balagha. The authors of these descriptions, in an overview with a common theological and literary approach, have described the words of Imam Ali (AS). For instance the unique sermons of Nahj al-Balagha in the recognition of past historical events regarding Imam is the sermon of Shaqshaqiya, of course, Ibn Abi’l-Hadid and Maitham al- Bahrani have elaborated it. Maitham al- Bahrani considers Shaqshaqiya sermon more spiritual and not literal; although Ibn Abi’l-Hadid does not explicitly state that the Imam’s words have been stated in  Tawator (sequencing), but in some other statements, the sequencing of Imam Ali’s (AS) words regarding his complain about cruelty toward him, has been proved to Ibn Abi’l-Hadid . Maitham al- Bahrani, through realistic approach, and Ibn Abi’l-Hadid with his dismissal theological approach, and of course biased approach, provided a detailed and historical description of the Imam’s utterances, and in various instances described the utterances through false justifications and misinformation which is in need of further investigation. This paper compares Ibn Abi’l-Hadid and Maitham al- Bahrani’s approaches to the Shaqshaqiya sermon with a descriptive-analytical review.