قاعده لطف از دیدگاه ابن‌ابی الحدید در شرح نهج‌البلاغه

از قواعد مهم دانش کلام، قاعده لطف است که متکلّمان عدلیه در مباحث کلامی بسیاری از آن استفاده کرده‌اند. این قاعده که فرع بر مساله حسن و قبح عقلی است مورد توجه و استناد این دسته از متکلمین قرار گرفته است. نهج البلاغه از متون دینى است که مورد اهتمام دانشمندان شیعه و معتزله قرار گرفته است. ابن ابی الحدید از جمله دانشمندان معتزلى است که بر این کتاب شرحى نگاشته است. هر چند وى بیشتر به‌عنوان مورخ و ادیب شناخته می‌شود اما آثار کلامى او گواه بر دانش و تخصص او در علم کلام است. ابن ابی الحدید در شرح خویش در مباحث گوناگون به قاعده لطف استناد نموده است. این پژوهش نشان می‌دهد که ابن ابی الحدید ضمن تعریف و بیان گستره این قاعده و وجوب آن بر خدا، در 28 مورد برای اثبات دیدگاه خویش از این قاعده بهره برده است.

Principle of Trace as Given by Ibn Abe `l-Hadid in his Commentary of Nahj ul-Balagah

One fundamental principle in theology, kalam, is called as that of lutf; adliyah has relied on the principle much. The principle as a branch of the problem of husn and qubh has been used by theologians. Nahj ul-Balaghah as a religious text has attracted attention of Shiite and Mu`tazelite scholars. Ibn Abe `l-Hadid is among those Mu`tazelite scholars that commented this book. Though he is well-known as a historian and a literary scholar, his theological works denotes his knowledge and profession in theology. He has used the principle in different places of his work. As is clarified in the paper, Ibn Abe `l-Hadid, defining the principle and its realm of usage and its essentiality, has applied it to prove his view in 28 cases.