پژوهشی در منابع حکمت‌های منسوب به امام علی (ع) در شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید

یکی از مجموعه‌هایی که نزدیک به هزار حکمت از حکمت‌های امیرمومنان(ع) در آن جمع‌آوری شده است، بخش «الحکم المنسوبه الی امیرالمومنین(ع)» در شرح نهج البلاغه ابن‌ابی‌الحدید است که شارح معتزلی، آن را در پایان شرح خود به‌عنوان تتمه‌ای بر حکمت‌های امام علی(ع) در نهج البلاغه قرار داده است. وی این حکمت‌ها را بدون آنکه منابع آن را یادآور شود، آورده است. این مقاله در صدد شناسایی منابع حکم منسوبه است. در این پژوهش بیش از نیمی از منابع این حکمت‌ها بدین شرح شناسایی شده است: نهج البلاغه 2.4%، الکافی 2.9%، تحف العقول 5%، الخصال 1.9%، غرر الحکم و درر الحکم 10.2%، کنز الفوائد 2.8%، تنبیه الخواطر 4.4%، عیون الحکم و المواعظ 10.8%، البیان و التبیین 4.7%، مجمع الامثال 3.3%، شعب الایمان 3.3%، عیون الاخبار 6.5%، ربیع الابرار 13.4%، التذکرة الحمدونیة 14.8%، تاریخ مدینه دمشق 4.5%.

A Study of the Sources of Those Wisdoms Ascribed to Imam Ali (a) in Ibn Abi al-Hadid`s Commentary of Nahj al-Balaghah

Al-hikam al-mansubah ila Amir al-Mu’minin is the final part of Ibni Abi al-Hadid’s commentary of Nhaj al-Balaghah is known as one traditional collection including almost one thousand wisdoms of Imam Ali`s; the author has added this part to his commentary as a complement for Imam’s wisdoms in Nhaju’lbalaghah. The commentator has gathered the complement without referring to any source. In the paper, it has been sought to discover the sources of the complement.  In this study more than half of the sources of the wisdoms has been recognized and introduced as follows: Nhaj al-Balaghah 2.4%, Al-Kafi 2.9%, Tuhaf al-Uqul 5%, Al-Khisal 1.9%, Ghurar al-Hikam wa Durar al-Hikam 10.2%, Kanz al-Fawa`id 2.8%, Tanbih al-Khawatir 4.4%, `Uyun al-Hikam wa al-Mawa’iz 10.8%, Al-Bayan wa al-Tabyeen 4.7%, Majma’ al-Amthal 3.3%, Shu`ab al-Iman 3.3%, `Uyun al-Akhbar 6.5%, Rabi` al-Abrar 13.4%, Al-Tazkirat al-Hamduniyah 14.8% and Tarikhi Madinati Damishq 4.5%.