بررسی وضعیت احوال عرفانی در نهج‌البلاغه

درباره‌ احوال عرفانی در مغرب‌زمین آثار زیادی به‌نگارش درآمده که برخی از آنها به‌فارسی نیز برگردان شده‌اند. در مجموعه این نظرها با سه دسته نظریه مواجه‌ایم: ساخت‌گرایی، حکمت خالده و نظریه تلفیقی. در این میان برخی بر این باورند که در این احوال معرفتی غیرالتفاتی هم حاصل می‌شود اما تاکنون چنین نظریه‌پردازی‌ معطوف به متون دینی به‌ویژه نهج‌البلاغه صورت نگرفته، ازاین‌رو مقاله حاضر درصدد بررسی وضعیت احوال/ تجارب دینی/ عرفانی در کتاب یادشده است و چگونگی ماهیت این احوال در نهج البلاغه و نسبت آن با نگرش‌های حکمت خالده و ساخت‌گرایی به عرفان است. نتایج این جستار نشانگر آن است که در نهج‌البلاغه اصناف متنوعی از احوال/ تجارب دینی/ عرفانی وجود دارد. آن دسته از این احوال که به موجودات عینی ربط دارند با نظریه‌ حکمت خالده انطباق دارند، ولی آن دسته از این احوال که بیان‌کننده احوال نفسانی تجربه‌گر هستند یا بیشتر جنبه معرفت‌شناختی دارند با نظریه ساخت‌گرایی قابل ارزیابی‌اند. با وجود این نظریه نهج‌البلاغه تاییدکننده کثرت‌گرایی نیست هرچند که از کثرت احوال سخن گفته است. این تجارب گاهی معطوف به موضوعی است؛ یعنی از حیث التفاتی برخوردارند و گاهی نیز به وجود خدا بازگشت دارند و احوال ناظر به شهود خداوند است که در این صورت فاقد حیث التفاتی شمرده می‌شوند.

A Study of Mystic Ahwal

Many mystical works have been published in the West, some of which have also been returned to Farsi. In the set of these ideas, one meet three types of theory: constructivism, evelasting wisdom, and compilation theory. Some believe that in these states some awareless states may be found also, but so far no such theorizing has focused on religious texts, especially on Nahj al-Balaghah. Therefore, the present paper seeks to study  the conditions of ahwal, religious/mystical experiences, and their how and what in the book mentioned and their relations to mstical attitudes of wisdom and structuralism. The findings indicate that there are a variety of such experiences in Nahj ul-Balagh containble in objective ones and mental ones. The objective experieces are in harmony with the everlasting wisdom and the mental with constructivism or are of more epystemological nature. However, Nahj al-Balaghah’s theory does not confirm pluralism, though it has spoken of the plurality of ahwal. These experiences are sometimes focused on a subject, that is, they are intentional, and sometimes they return to the presence of God founded through human intuition and, therefore, being not intentional.