بررسی و نقد روال‌های کشف مفاهیم نهج‌ البلاغه در شرح محمدباقر لاهیجی اصفهانی

کتاب شریف نهج‌ البلاغه به دلیل اهمیت به سزایی که در منابع اسلامی دارد، همواره مورد توجه محققان قرار گرفته است و شروح زیادی به روشهایی گوناگون بر آن نگاشته شده‌است که شرح نهج ‌البلاغه نواب لاهیجی از جمله‌ی این آثار به شمار می رود که با صبغه کلامی، فلسفی و عرفانی نگارش یافته‌است. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به ‌منظور بررسی روال‌های کشف مفاهیم نهج ‌البلاغه در شرح نواب لاهیجی با نگاهی نقد محور انجام گرفته و بعد از بررسی‌ پیش‌ زمینه‌های مولف در شرح، و روشن کردن این موضوع که جنبه‌های دینداری نواب در شرحش موثر بوده، به این نتیجه رسید، ایشان برای تشریح کلام حضرت علی علیه السلام از انواع روش‌ها جهت دریافت مضمون‌ها، از جمله دریافت زبانی، ادبی، تاریخی، جغرافیایی و فلسفی بهره گرفته که بعد از کشف این رویه‌های شارح با مقایسه شرح وی با دیگر شروح نواقص و مویدات آن نیز طرح گردید همچنین در شیوه‌ی بیان نیز نشان داده‌شد که شرح نواب برای مخاطب خاص، عام و محدود نگاشته‌است. تبیین نقاط قوت شرح مثل بیان علت، استفاده از نسخ صحیح، توجه اجمالی به اسناد روایات و همچنین توجه به موارد ضعف شرح نوّاب، بحث دیگری بود که در این تحقیق به آن پرداخته شد. برای نمونه ایشان در نقل آیات دچار اشتباه شده، سهل انگاری در ترجمه و شرح برخی تعبیرات، اشتباه در شناخت مصداق برخی لغات و اهمال در شناسایی ساختار برخی از واژگان نمونه‌های دیگری از این ضعف هاست.

Reviewing and criticizing the discovering procedures of Nahj al-Balaghah concepts in the commentary of Mohammad Baqer Lahiji Isfahani

Nahj al-Balaghah, due to its great importance in Islamic sources, has always been the focus of researchers. Among the written explanations, the commentary of Lahiji about Nahj al-Balaghah uses theological, philosophical, and mystical terms. The present article has been done with a descriptive-analytical method to study the discovery procedures for Nahj al-Balaghah concepts in the commentary of Lahiji using a critical approach. After examining the author’s commentary, and clarifying whether his piety was influential in his commentary or not. It was revealed that he had used various methods to explain the words of Imam Ali (as), to receive themes (including linguistic, literary, historical, geographical, and philosophical ones). After discovering these procedures, a comparison was made between his commentary and other commentaries. Consequently, shortcomings and confirmations were discussed. So, it was revealed that the commentary of Lahiji is written for a specific, general and limited audience. To this end, the authors considered both strong and weak points. The strong points were stating the cause, using the correct version, and brief attention to the narration. The weak points were the errors in quoting verses, negligence in translating and explaining some interpretations, errors in recognizing the meaning of some words, and failure in identifying the structure of some words.