تحلیل مضمون زهد در آموزه‌های نهج ‌البلاغه

زهد و ساده‌زیستی همواره به عنوان یکی از فضایل مهم اخلاقی و دینی مورد تاکید اهل بیتb و به ویژه امام علی علیه السلام بوده است. بررسی محتوای نهج البلاغه درباره زهد موضوع این تحقیق است که با روش تحلیل مضمون و پس از تحلیل لغوی زهد انجام گرفت. رسیدن به الگوی زهد از سه منظرِ چیستیِ زهد، چرایی و چگونگی زهدورزی سوالاتی هستند که ابعاد مختلف الگوی زهد در نهج البلاغه را روشن ساختند. در این مسیر، ابتدا همه متون مرتبط با زهد، از خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه گزینش و در جدولی مقابل هر متن، مضمون یا مضامین پایه ای حاکی از ابعاد مختلف زهد استخراج گردید و در نهایت، این مضامین در قالب سه جدول چیستی، چگونگی و چرایی زهد سامان یافتند؛ بدین صورت که میان مضامین هر جدول دسته بندی شد و هر یک ذیل عناوین کلی تر به عنوان مضامین سازمان دهنده قرار گرفتند. نتیجه آنکه در نهج البلاغه، ماهیت زهد، رغبت نداشتن به دنیا و در آرزوی دنیا نبودن است و دلیل آن، کوچک انگاری دنیا در برابر آخرت و اسباب زحمت بودنِ دنیاخواهی است. همچنین بیشتر مضامین درباره چگونگی زهدورزی است که به شکل قناعت به اندازه کفایت نمودار می شود.

Thematic Analysis of Asceticism in Teachings of Nahj al-Balagha

The asceticism and simple living have always been emphasized by the ahl al-bayt, especially Imam Ali (a.s.), as one of the most important moral and religious virtues. The present article aimed at investigating asceticism in Nahj al-Balagha through content analysis. In order to achieve the ascetic pattern, three questions of asceticism’s nature, why, and how to follow the ascetic path are the ones that explain the various aspects of the ascetic pattern in Nahj al-Balagha. Along this path, all the texts related to asceticism were selected from sermons, letters, and sayings of Nahj al-Balagha. Then, in front of each text, themes or basic themes representing different aspects of asceticism were represented in a table. These themes were organized into three tables of what, how, and why of asceticism, so that they were categorized among the themes of each table, and each was classified under the general headings as organizing themes. The result indicated that in the Nahj al-Balagha, the nature of asceticism means no mundane desires and no wish for them. In this case, this world is considered as a burden and humiliated as compared to hereafter. Also, most of the themes of Nahj al-Balagha are about how to follow the ascetic path and how to be satisfied with what you have.