مستدرک‌نویسی با رویکرد احتجاجی؛مطالعه موردی: «مصباح‌البلاغة فی مشکوة الصیاغة» میرجهانی

نهج البلاغه از دیرباز تا کنون، مورد توجه عالمان و ادیبان مسلمان واقع شده است. تلاش برای تکمله­ نویسی بر نهج­ البلاغه مدتی بعد از تدوین آن جلوه­‌گر شده است تا جایی که امروزه شاهد انباشت آثاری با عنوان «مستدرکات نهج­‌البلاغه» هستیم. مستدرک «مصباح­‌البلاغة فی مشکوة الصیاغة» اثر محمدحسن میرجهانی از نمونه‌هایی به شمار می­‌رود ‌که در اواخر دهه 40 شمسی به نگارش درآمده است. اگرچه واژه «مستدرک» در همه این آثار دیده می­‌شود، ولی با واکاوی انگیزه­‌های مولفان و معیار انتخاب­های کلام امام علی علیه السلام در مستدرکات، می­‌توان به تفاوت­هایی در نوع رویکرد ایشان پی­برد. در خصوص مستدرک میرجهانی، واکاوی جریان­های سیاسی و مذهبی دوره او، می­‌تواند زوایای دیگری از لایه‌­های پنهان کتاب را فراروی مخاطب بگشاید. انگیزه محوری میرجهانی در تدوین چنین اثری، احتجاج با جریان­های غیرشیعی اعم از اهل سنت، بهائیت و ... بوده است. با تکیه بر تحلیل جریان­های عصر میرجهانی و تلاش بر بازخوانی کتاب او، شاهد نوع جدیدی از مستدرک نهج­ البلاغه با رویکرد احتجاجی می­‌باشیم.

Mustadrak Writing through Argumentation Approach Case study: Mesbah al-Balaghah fi Mishkat al-Siyagha by Mirjahani

Nahj al-Balaghah has long been the focus of Muslim scholars and writers. Attempts to book writing about Nahjah al-Balaghah have been manifested sometime after its compilation, to the point that today we are witnessing the accumulation of works entitled & Mustadrakāt of Nahj al-Balaghah&. The mustadrak “Mesbah al-Balaghah fi Mishkat al-Siyagha” by Mohammad Hassan Mirjahani is one of the examples written in the late 40s (Persian solar decade). Although the word &Mustadrak& is seen in all these works, by analyzing the authors’ motives and the criteria for choosing the words of Imam Ali (A.S.) in mustadrakāt, we can see differences in the type of his approach. Regarding Mir Jahani’s mustadrak, an analysis of his time’s political and religious events can reveal the hidden aspects of the book to the audience. MirJahani’s main motivation in compiling such work was dialecticing non-Shiite currents, including Sunnis, Baha’is, and others. Relying on the analysis of the events of the MirJahani era and trying to re-read his book, we are witnessing a new type of mustadrak of Nahj al-Balaghah with an argumentation approach.