نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه

زندگی انسان‌ ها با حرکت تاریخی خود، تحت تاثیر عوامل مختلف، همواره دو مسیر متناقض را پیموده، به گونه ‌ای که تنازع، پیوسته جز لاینفک آن بوده است. مسیر هماهنگ با حرکت پیامبران الهی و مسیری که عامل انحراف از آن می ‌شود. با بررسی در نهج ‌البلاغه دیده می شود، علی علیه السلام برای تحلیل تعارضات تاریخی، «شبهه» را که در منظومه فکری ایشان، (شباهت باطل به حق) است، عامل مشترک شکل ‌دهی به تضادهای صورت گرفته، ذکر می ‌کنند. نوشته حاضر با مبنا قرار دادن موضوع مورد نظر و با استفاده از روش توصیفیتحلیلی، ابتدا دیدگاه امام علیه السلام دربارۀ حرکت تاریخ را جستجو و سپس این مسیر را بر پایه شبهه مورد تحلیل قرار داده آمده موید آن است که: حضرت، تاریخ را دارای حرکت فراز و فرود علت مدار که در ارتباط با اختیار انسان است، ذکر می ‌کنند و برای آن مسیرهایی خاص بر اساس تمایلات و خواسته ‌های نفسانی، وساوس شیطانی، تسلط زورمداران، فتنه ‌انگیزی عالم نمایان و...  به تصویر می ‌کشند که به علت پوشاندن حقایق و وارونه ‌سازی واقعیت‌ها برای جامعه انسانی، در موارد متعددی حرکت متضاد تاریخی طی می ‌شود.

The role of doubt in historical conflicting movements based on Nahj al-Balaghah

Human life, with its historical movement and under the influence of various factors, has always taken two contradictory paths, so conflict has always been an integral part of life. One path is in harmony with the movement of the prophets, and the other path causes deviation. An examination of Nahj alBalaghah shows that Ali (AS), to analyze historical conflicts, mentions doubt as a common factor in shaping the contradiction. According to him, doubt means the similarity of false to the truth. Based on a descriptiveanalytical method, the present article first pursues the Imam’s view on the historical movement and then analyzes this path based on doubt. The obtained results confirm that Ali (AS) considers history an ups and downs movement related to human free will. It specifies paths based on carnal desires, evil temptations, domination of the oppressors, the sedition of the pseudoscholars, etc. In many cases, a contradictory historical movement takes place to cover up the facts and turn the facts upside down for societies.