معناشناسی واژگان هم‌نشین «حریت» در نهج‌البلاغه

واژه‌ها همواره در بافت کاربردی خود، با یکدیگر ترکیب شده و عبارت‌های مختلفی می‌سازند؛ این ترکیب و ارتباط، در هیچ زبانی، تصادفی و بدون قاعده نیست و روابط معناداری میان واحدهای هر زبان حاکم است. در نهج‌البلاغه نیز، هر واژه در سخنان امیرالمومنینj، حکیمانه و هدفمند است و با کندوکاو و بررسی ارتباط واژه‌ها با یکدیگر، می‌توان مفهوم هر واژه را در ارتباط با دیگر واژگان و در یک نظام معنایی تعیین نمود. پژوهش حاضر، در نظر دارد تا با کاربست نظریه شبکه معنایی در مطالعات نهج‌البلاغه، گامی مهم در جهت شناخت مفاهیم نهج‌البلاغه و درک روابط معنایی میان واژگان این کتاب ارزشمند بردارد. هم‌نشینی واژگان «عبد، صبر و شکر» و شبکه معنایی آن‌ها با «حرّیّت»، بعد معنوی به آن بخشیده و آن را ترفیع داده است. شخص حرّ، عبد و بنده‌ایست که در زندگی خود تقوا پیشه می‌کند و در اعمال خود از محرمات پرهیز می‌کند و دلی خائف دارد. واژه عبد به معنای برده، متقابل حرّیّت واقع می‌شود. انسان حرّ، کرامت انسانی خود را حفظ می‌نماید و برده هوای نفس نمی‌شود. وی، شکرگزاری است که نعمت‌ها برایش تداوم می‌یابد و افزون می‌شود؛ با دعاکردن به درگاه خداوند، پیوسته طلب فیض می‌نماید و در موضع خطا و لغزش، توبه می‌کند. واژه صبر، با مفاهیمی چون ورع، پایداری و استقامت، دوری از شبهه و نجات، مفهوم حرّیّت را بسیط کرده و ترفیع بخشیده است.

Semantics of Syntagmatic Words, hurriyat in Nahj al-Balaghah

Words are always combined in their functional context to form different phrases. This type of combination and connection is not random and irregular in any language, and there are significant relationships between the units of each language. In Nahjal alBalaghah, too, every word in the Amir alMu’minin (AS) words is wise and purposeful, and by examining the relationship between words, they can determine the meaning of each word about other words and in a semantic system. Through working with the theory of semantic network in the study of Nahjal alBalagha, the present research aims to take a step toward identifying the concepts of Nahjal alBalaghah and understanding the semantic relationships between the words in this valuable book. The lexical syntagmatic of words abd, sabr, shokr and their meaning network has promoted and given a spiritual dimension of hurriyat. Hurr is a slave and servant who is pious in his life, avoids prohibitions in his actions, and has a fearful heart. The word abd means slavery, in contrast to hurriyat [freedom]. A Hurr man preserves his human dignity and struggles against evil desires. He is grateful, and the blessings for him continue and increase; by praying to God, he constantly seeks grace and repents in the position of error and slipping. The word patience, with concepts such as piety, perseverance, avoidance of doubt, and salvation, has simplified and elevated the concept of hurriyat.