الهیات اجتماعی و تمدن اسلامی (بررسی آرای محمد فتح‎الله گولن درباره تمدن اسلامی)

فتح‎الله گولن از جمله نظریه‎پردازان الهیات اجتماعی است که عمده‎ترین نظریه‌های وی بر نوع کاربرد اسلام در وضعیت مدرن متمرکز است. وی بر مقوله‎هایی مانند خدمت، کار، آموزش و در مجموع ساخت جهان اجتماعی بر اساس مفاهیم اسلامی تاکید می‌ورزد. از همین‌رو، قرائت وی از اسلام در مقابل قرائت اسلام سیاسی قرار می‌گیرد، زیرا وی اجرایی‌شدن اسلام را امری اجتماعی و فارغ از مسیر دولت ساماندهی می‎کند. در نوشتار حاضر تلاش می‎شود با استفاده از مباحث نظری مطالعات تمدنی، اندیشه‎های فتح‎الله گولن بررسی گردد. گولن از جمله متفکرانی است که داعیه‎دار نظریه‎پردازی دربارۀ تمدن اسلامی است. وی می‌کوشد برای مواجهه تمدنی جهان اسلام با مدرنیته غربی نسخه‎ای ارائه دهد که ضمن حفظ هویت تمدن اسلامی و کارامدی برای حل مسائل موجود در جهان اسلام، کمترین منازعه و اختلاف میان جهان اسلام و غرب را در پی داشته باشد تا در پرتو آن سعادت دنیوی و اخروی را در کنار هم تامین کند. تفاوت گولن با بسیاری از اندیشمندان مسلمان در نحوۀ ورود وی به عرصه عمل و کنش اجتماعی است و به همین دلیل، وی هم اندیشمندی مسلمان و هم رهبری اجتماعی است که تلاش دارد اندیشه‎های خود را در جمع میان اسلام و مدرنیته در مقام عمل به آزمون بگذارد.