مبانی و ادله فناناپذیری نفس در اندیشه‌ ملاصدرا

صدرالمتالهین شیرازی بر اساس مبانی خاصّی مانند اصالت وجود،‌ تشکیک وجود،‌ حرکت جوهری، حدوث جسمانی نفس و تقسیم عوالم هستی به عالمِ ماده،‌ عالم برزخ و عالم عقول به اثبات فناناپذیری نفس انسانی می‌پردازد. با توجه به این مبانی، ملاصدرا ثابت می‌کند که نفس انسان در ابتدای وجودش به‌صورت مادی حادث شده و در مسیر یک حرکت جوهری قرار می‌گیرد. در طی این حرکت که در ذات نفس روی می‌دهد، نفس مادی به یک موجود مجرد تبدیل می‌گردد و پس از آن، در عالم عقول حیات جاودانه می‌یابد. بنا بر دیدگاه وی، عقولی هم که در این زندگی مادی نتوانسته‌اند به مرتبۀ تجرد برسند، در عالم برزخ به حرکت جوهری خود ادامه می‌دهند تا آن‌گاه که مجرد شوند و به عالم عقول بپیوندند. البته بر دیدگاه ملاصدرا در این خصوص نقدهایی نیز وارد است. این پژوهش به بررسی و نقد برخی مبانی و دلایل جاودانگی نفس در اندیشه ملاصدرا می‌پردازد.

Grounds and Arguments for the Immortality of the Soul in MullaṢadrā’s View

Ṣadr alMuta’allihīnShīrāzī seeks to show the immortality of the human soul on the basis of certain grounds, such as the principality of existence, gradation of existence, substantial motion, the physical incipience of the soul, and the division of the world into the world of matter, the world of barzakh, and the world of intellects. With these grounds at hand, MullāṢadrā shows that the human soul is created as a material entity early in its existence, and then it goes on a substantial motion. During the motion or change in its essence, the material soul turns into an immaterial entity, and then it finds an eternal life in the world of intellects. According to his view, the souls that could not achieve the degree of immateriality in this world will continue their substantial motion in the world of barzakh until they join the world of intellects. However, MullāṢadrā’s view is subject to objections. In this paper, we will examine and criticize some of the grounds for the immortality of the soul in MullāṢadrā’s view.