طبقه‌بندی علت فاعلی در نظام صدرایی و بررسی نوآوری وی در فاعل بالتسخیر

علیت و علت فاعلی همواره بخشی از تامل‌ورزی فیلسوفان بوده است. فیلسوفان پیش از ملاصدرا علت فاعلی را با معیارهای متنوعی تقسیم می‌کردند و صدرا به‌تدریج تقسیم آنان را توسعه داده و علت فاعلی را به گونه‌ای تقسیم کرد که با نوآوری همراه بود. طرح نظریه فاعل بالتسخیر از جمله این نوآوری‌ها بود. این نظریه در میان تقسیم‌بندی‌های متنوعی که صدرا از اقسام فاعل دارد، دچار ابهام‌، تفسیرهای متفاوت، سو ‌فهم و نقدهای جدی شده است. این نوشتار با تبیین اصطلاح صدرایی از فاعل بالتسخیر و ارایه دو تقریر از آن، تلاش می‌کند تفسیرهای ناقص و سو فهم‌ها را رفع کرده، نشان ‌دهد که فاعل بالتسخیر یک نوآوری صدرایی است که در نظام فلسفی ملاصدرا معنا دارد و تقسیم تسخیر به انواع مختلف طبیعی، نفسانی و عرضی همگی اثبات می‌کند که وی توانسته است اقسام دیگری از فاعلیت را طرح کند که مسبوق به سابقه نبوده است.