ارزیابی دیدگاه محمد مجتهد شبستری در انکار واقع‌نمایی گزاره‌های معاد در قرآن کریم

واقع‌نمایی به معنای نشان‌دادن وجود عینی اشیا در خارج از ادراک ماست. این نظریه در خصوص گزاره‌های دینی و قرآنی، از مسائل چالش‌برانگیز در دهه‌های اخیر بوده است؛ درحالی‌که واقع‌نمایی گزاره‌های معاد به جهت عدم تحقق بالفعل، مورد تردید و انکار برخی متفکران قرار گرفته است. فیلسوفان مسلمان قضایای مربوط به معاد را در عین واقع‌نمایی، از سنخ حقایق صادق می‌دانند؛ البته توانایی تحقق تجربی ندارد؛ بلکه به تناسب قضایای فلسفی، قابل تحلیل عقلی و ارجاع به علم حضوری است. اما تجربه‌گرایان در اثبات‌پذیری و واقع‌نمایی گزاره‌های دینی مناقشه کرده‌اند و مجتهد شبستری با وجود اعتقاد به خدا، منکر واقع‌نمایی گزاره‌های مربوط به معاد در قرآن است؛ بنابراین پرسش اصلی این است که دیدگاه مجتهد شبستری در انکار واقع‌نمایی چیست و چگونه تحلیل می‌شود؟ این پژوهش ضمن نقد دیدگاه مجتهد شبستری با روش توصیفی‌-‌تحلیلی به بررسی و اثبات واقع‌نمایی گزاره‌های معاد در قرآن می‌پردازد. نتایج حاکی از این پژوهش این است که گزاره‌های معاد در قرآن با توجه به اینکه از نوع گزاره‌های تجربی نیست و از متکلم حکیم صادر شده است، باید با معیار متناسب خود سنجیده شود؛ همچنین گزاره‌های موجود در قرآن با صراحت، واقع‌نمایی آیات مربوط به معاد را به اثبات می‌رساند.

evaluating mohammad mojtahed shabestari’s denial of veridicality of resurrection-related propositions in the noble quran

veridicality consists in the representation of the objective existence of things as they are, independently of our perception. the veridicality of religious propositions in the quran has become a contentious issue in recent decades, particularly regarding propositions related to resurrection, which some intellectuals have doubted or outright denied as being factual. muslim philosophers assert that resurrection-related propositions are not only veridical but also true, even though they cannot be empirically verified. instead, similar to philosophical propositions, they can be rationally analyzed and grounded in knowledge by presence (al-ʿilm al-ḥuḍūrī). however, empiricists have raised challenges regarding the verifiability and veridicality of religious propositions. mojtahed shabestari, despite his belief in god, has contested the veridicality of quranic propositions concerning resurrection. therefore, the primary focus of this study is to analyze mojtahed shabestari’s denial of the veridicality of such propositions. through a descriptive-analytic approach, this research critiques mojtahed shabestari’s perspective and underscores the veridicality of resurrection-based propositions in the quran. the findings indicate that since quranic propositions regarding resurrection are not empirical and are articulated by a wise speaker, they should be evaluated on their own terms. furthermore, quranic verses explicitly affirm the veridicality of propositions related to resurrection.