بررسی اعتباری‌بودن علوم انسانی از منظر علامه طباطبایی

تعریف علامه طباطبایی از علوم انسانی چیست؟ ادعا شده است که وی علوم انسانی را همان علوم اعتباری و عملی می‌داند. نوشتار حاضر ضمن بررسی معانی اعتباری، با استفاده از روش کتابخانه‌ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی-تحلیلی در استنتاج دیدگاه، ادعای یادشده را در قالب سه پرسش مورد بررسی قرار داده است. نگارنده بر این باور است که نظر علامه در تعریف علوم انسانی صریح نیست. آنچه علامه در نظریۀ اعتباریات آورده است ناظر به علوم به معنای آگاهی‌های نظام‌مند نیست. در عین حال تلاش شده است دیدگاه ایشان دربارۀ حقیقی یا اعتباری‌بودن رشته‌های علمی و همچنین گزاره‌های علوم انسانی بر اساس دو معنای اعتباری بالمعنی ‌الاعم و بالمعنی الاخص مورد واکاوی قرار گیرد. تدقیق در سخنان علامه طباطبایی از آن حکایت دارد که استناد‌دادن اموری مانند اعتباری‌دانستن همۀ علوم غربی، علم‌شدگی همۀ علوم به تصالح خبرگان، اعتباری‌نبودن علوم عملی و منحصردانستن آن در علوم قراردادی و اعتباری‌دانستن علومی مانند اخلاق و حقوق به علامه با چالش جدی مواجه است.

A Consideration of the Constructed Character of Human Sciences in the View of ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī

How does ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī define human sciences? It has been claimed that he treated human sciences as constructed (iʿtibārī) and practical sciences. In this article, I examine constructed meanings, and deploying the library method in collecting data and adopting the descriptive-analytic method in inferences, I scrutinize the above claim. I believe that ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī does not put forward an explicit definition of human sciences. What he says in his theory of constructions (iʿtibāriyyāt) does not have to do with sciences as systematic pieces of knowledge. Nevertheless, I seek to examine his view of whether fields of study and propositions of human sciences are real or constructed in terms of two senses of construction: the general and specific senses. A scrutiny of ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s remarks suggests that there are serious challenges before any attribution of the following views to ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī: the construction of all Western sciences, treatment of each science as a science through a compromise or agreement by experts, practical sciences not being constructed and their restriction to conventional sciences, and treatment of sciences such as ethics and law as constructed.