تحلیل و نقد قانون بازتاب عرفان حلقه بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی رحمه الله

قانون بازتاب از دیدگاه عرفان حلقه بیانگر آن است که چگونه بازتاب اعمال خیر و شرّ انسان پس از آن که با معیار وسع انسانی سنجیده شود به‌ سوی عوالم بالا (خداوند) انعکاس می‌یابد و به شیوۀ خاصی از طریق شبکه‌های مثبت و منفی زمینه‌ساز اشتداد هدایت و ضلالت انسان و بهره‌وری او از برخی آگاهی‌های مثبت و منفی می‌شود. پیشینه‌کاوی این قانون نشان می‌دهد که نقد و بررسی علمی خاصی دربارۀ آن انجام ‌نشده است. در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی و با هدف تحلیل انتقادی قانون بازتاب، با تکیه بر اندیشۀ کلامی و عرفانی علامه طباطبایی، ضمن توجه به نقاط مثبت این قانون، نقدهای متعددی همچون نادرستی مساوی‌پنداری بازتاب خیر و شرّ و بطلان انگارۀ انطباق آن بر چارچوب عدالت و بی‌توجهی به حقیقت تجسم عمل در عوالم دیگر و... به این قانون وارد کرده‌ایم؛ همچنین در نقدهایی مانند ابهام در تبیین جایگاه و شاخصه‌های وسع فرد در نمودار بازتاب و چرایی و چگونگی توقف ظهور بازتاب و... به ضعف مبانی و ظرفیت این قانون در تبیین زوایای این مباحث پرداخته‌ایم.

An Analysis and Critique of the Law of Reflection in Interuniversal Mysticism (‘Irfāni Ḥalqih) according to the Views of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī

The law of reflection in Interuniversal Mysticism states how reflections of human good and bad deeds, after being measured by the criterion of human capacity, is reflected in higher worlds (God), and how they prepare the ground for human guidance and misguidance and human enjoyment of positive and negative consciousness through positive and negative networks. A study of the background of this law reveals that there has been no scientific examination of it. Drawing on the descriptive, analytic, and critical method, and in order to provide a critical analysis of the law of reflection, we relied on ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī’s theological mystical views to examine the law. Although we note the upsides of the law, we level objections against it such as its equal treatment of the reflection of good and bad deeds, its incompatibility with the framework of justice, and its negligence of the embodiment of actions in the afterlife. Moreover, we raise objections such as its ambiguous and problematic account of the place and parameters of the individual’s capacity in reflection, and why and how the emergence of the reflection stops.