تاملی بر پذیرش یا عدم پذیرش قصاص مادر در قتل فرزند در ساحت آموزه‌های فقهی

قاتل عمد طبق اصل اولی، محکوم به قصاص است؛ اما در شریعت اسلام، حکم قصاص متوقف بر شرایطی است که محقق نشدن آنها به‌منزلة استثنا از این اصل اولی است. یکی از مستثنیات این اصل کلی، فرضی است که قاتل، پدر مقتول باشد. فقها نسبت به حکم عدم قصاص در فرض قتل فرزند توسط پدر، متفق‌القول هستند؛ اما این مسئله که آیا حکم عدم قصاص مختص به پدر و جد پدری است یا مادر را نیز مشتمل می‌شود، محل اختلاف است. مشهور امامیه قائل به تمایز حکم پدر و مادرند. ظهور مادة 301 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که به پیروی از نظر مشهور، ابوت قاتل را مانع از ترتب حکم قصاص می‌داند، این است که مادر در برابر قتل فرزندش قصاص می‌شود؛ اما در مقابل، ابن جنید و مذاهب فقهی اهل سنت غیر از مالکیه، افزون بر پدر، حکم عدم قصاص را نسبت به مادر نیز جاری می‌دانند. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی، درصدد اثبات استحکام نظریة مقابل مشهور است که بر اساس آن، مادر همانند پدر از استثناشدگان حکم عدم قصاص محسوب می‌شود.

Reflecting on Admission or Rejection of Mother’s Rtribution for Killing her child Based on Jurisprudential Teachings

According to the first principle, intentional murderer is sentenced to retribution but in Islamic Sharia, the ruling of retribution depends on certain conditions so that the nonfulfillment of which is regarded as exception of this matter. One of these exceptions is the case that the murderer is the victim’s father. The religious experts have consensus regarding the ruling of non retribution when the victim’s father is the supposed murderer, but the issue of whether the ruling of non retribution is specific to the father and paternal ancestor or such exception covers the mother’s side or not is a matter of dispute.  The Imamiah Jurists make a distinction between retribution of murderous father and murderous mother. Article 301 of the Islamic Penal Code (approved in 2013) followed the same popular opinion and excluded the victom’s murderous father from retribution decree while the murderous mother is sentenced to retribution in the same case. In contrast, Ibn Joneid and Sunni schools of jurisprudence other than Māleki, consider the rule of non retribution to the murderous mother as well as the murderous father. This article with descriptive and analytical method, aims to prove the theory that the murderous mother like the murderous father is similarly exception from the nonretribution decree.