نظام بخشی و قوام بخشی تصورات عقل در نظام فلسفی کانت

بدون تردید یکی از نظامهای فلسفی بسیار مهم مغرب زمین که شاید بتوان گفت نکته عطفی در سیر تحول اندیشه غربی است، نظام فلسفی فیلسوف شهیر آلمانی، ایمانوئل کانت است. کانت در بخش اول کتاب نقد عقل محض به تجزیه و تحلیل قوای سه گانه انسان، یعنی حس، فاهمه و عقل پرداخته است. کانت در جدل استعلایی که به اعتقاد بعضی، مهمترین قسمت کتاب نقد عقل محض است، به تبیین و توضیح عقل، تصورت عقل و ربط و نسبت آن با حس و فاهمه پرداخته است. به اعتقاد کانت عقل دو کاربرد متمایز دارد؛‌کاربرد منطقی و کاربرد محض( استعلایی) . عقل دارای اصولی است که به وسیله آنها قواعد فاهمه را وحدت می بخشد. این اصول، معرفتهای کلی پیشینی هستند که از مفاهیم محض عقل ناشی شده اند، عقل به کمک اصول خود، احکام فاهمه را وحدت می بخشد. کانت، عقل را به لحاظ کارکرد منطقی اش قوه استنتاج می نامد. به اعتقاد کانت قوه عقل، کارکرد دیگری نیز دارد که بر اساس آن عقل، اصلی بنیادین دارد که استعلایی است. این اصل بنیادین، عبارت است از این فرض که زنجیره منطقی که عقل در کاربرد منطقی خود بدانها دست یافته بود ، واقعا دارای یک حد نهایی نامشروط است. به اعتقاد کانت عقل در سیر قهقرایی خود که بدنبال امر مطلق و نامشروط است، به مفاهیمی دست می یابد که ما بازایی در تجربه ندارد. این مفاهیم را کانت مفاهیم عقل محض می نامد. این مفاهیم کاربردی مثبت دارند که نظام بخشی است و کارکردی منفی دارند که قوام بخشی است ، در طول این مقاله این دو کارکرد، توضیح داده شده است.