دگردیسی اسطور‌ۀ یونانی از رهگذر دو اقتباس منظوم شکسپیر و ایرج میرزا از منظر راهکارهای ترجمۀ آندره لفویر

این مقاله دگردیسی اسطورۀ یونانی را از رهگذر دو اقتباس منظوم شکسپیر و ایرج میرزا و از منظر راهکارهای ترجمۀ پیشنهادی آندره لفویر بررسی تطبیقی می‌کند. ایرج میرزا چه از طریق ترجمۀ فرانسوی آثار شکسپیر و چه از طریق دو ترجمۀ منثور و منظوم لطفعلی صورتگر از این دو منظومه، ‌می‌کوشد اقتباس منظوم و البته ناتمام زهره و منوچهر را بسراید. در هر سه اثر، ماجرا حول محور شخصیت اصلی ونوس و زهره می‌چرخد. در هر سه اثر، راز و نیاز با ونوس و زهره است و امتناع از عشق با آدونیس و منوچهر. تمناهای زنانه در گذار از آوید به شکسپیر شدت و حدت رمانتیک‌تری پیدا می‌کند. در منظومۀ ایرج، این تمناهای زنانه رنگ و بوی تنانگی می‌یابد. دگردیسی اصلی در گذار از آوید به شکسپیر و ایرج به بهره‌مندی ایرج از فضاسازی ایرانی مطابق با سنت و فرهنگ ایرانی مربوط می‌شود. در مجموع، اسطورۀ یونانی در گذار از رنسانس انگلیسی به رنسانس ایرانی، که نوعی ترجمۀ آزاد از ترجمۀ آزاد است، خود دچار دگردیسی‌هایی می‌شود. این مقاله می‌کوشد این دگردیسی را از منظر یکی از راهکارهای ترجمه‌ای یعنی راهکار اقتباس بررسی و تبیین کند.

the metamorphosis of a greek myth through two poetic adaptations by shakespeare and iraj mirza: a study from the perspective of andré lefevere’s translation strategies

this article offers a comparative analysis of shakespeare’s and iraj mirza’s adaptations of a greek myth, examined through the lens of andré lefevere’s translation strategies. iraj mirza, either through french translations of shakespeare’s works or via lotfali souratgar’s prose and verse translations, attempts a poetic adaptation of the greek myth of venus and adonis in his unfinished poem zohreh and manouchehr. in all three works, the core narrative revolves around the main characters, venus/zohreh and adonis/manouchehr, where the heroine persistently pursues the hero, who resists her advances. from ovid to shakespeare, the heroine’s romantic entreaties become more pronounced, and in iraj mirza’s version, these feminine desires acquire a distinct earthly sensibility. the key transformation, particularly in iraj mirza’s adaptation, lies in his integration of iranian tradition and culture, infusing the narrative with a distinctly iranian atmosphere. in conclusion, through its journey from the english renaissance to the iranian renaissance, including a free translation from another free translations, the greek myth undergoes several forms of metamorphosis. this article explores and explicates these transformations through the framework of lefevere’s translation strategy of adaptation.