مشروعیت‏‏‌‏‌‏بخشی به شاهان عثمانی در شاهنامه‏‏‌‏‌‏های تاریخی (بر اساس منظومۀ تاریخ سلطان سلیمان)

یکی از اهداف سرایش شاهنامه‏‏‌‏‌‏های تاریخی در عصر عثمانی مشروعیت بخشیدن به خاندان عثمانی و ثبت تصویری مطلوب از فرمانروایی ایشان بوده است. منظومۀ حماسی ‏ ‏‏‌‏‌‏تاریخی تاریخ سلطان سلیمان نخستین اثر سید لقمان اورموی، سومین شاهنامه‏چی دربار عثمانی، است. در این مقاله، با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی وندایک، تلاش لقمان برای خلق تصویری ستوده از سلطان سلیمان و خاندان عثمانی و مشروعیت‏‏‌‏‌‏بخشی به ایشان در تاریخ سلطان سلیمان بررسی شده است تا نقش شاهنامه‏‏‌‏‌‏نویسان در تثبیت حکومت عثمانی بهتر آشکار گردد. بنا بر نتایج این بررسی، لقمان از صفات، القاب و تشبیهات بسیار مثبتی در توصیف قطب خودی (شاهان عثمانی، سلطان سلیمان، سپاهیان و سرداران وی) استفاده کرده و بارها کشورگشایی و نبردهای ایشان را به شکلی مبالغه‏‌آمیز وصف کرده است. در مقابل، قطب غیرخودی، یعنی دشمنان عثمانی، با صفات بسیار نکوهیده توصیف شده‏‏‌‏‌‏اند و حتی دلاوری و مقاومت دشمن به حیله‏‏‌‏‌‏گری یا خیره‏‏‌‏‌‏سری آنها نسبت داده شده است. شاعر بیش از همه از گفتمان مذهبی در جهت مشروعیت‏‏‌‏‌‏بخشی به قطب خودی بهره برده و تمام نبردهای سلیمان و سپاهیانش را غزا در راه حق، با هدف تحکیم و نشر اسلام و نابودی کفار، نشان داده است. در مقابل، دشمنان عثمانی با صفات ضدّدینی (مانند کافر و شیطان) وصف شده‌اند و شکستشان نتیجۀ دشمنی با خداوند بیان شده‌ است. لقمان از گفتمان شاهنامه نیز در خلق تصاویر مورد نظر خود بهره برده است. درمجموع، شاعر از انواع ابزارهای زبانی و بلاغی استفاده کرده است تا تصویر دلخواه ممدوحان خود را ترسیم کند و به شاهان عثمانی مشروعیت بخشد.

giving legitimacy to the ottoman kings in the historical shahnamehs (based on the history of sultan suleiman)

one of the goals of compiling historical shahnamehs in the ottoman era was to legitimize the ottoman family and record a favorable image of their rule. the epic-historical poem &the history of sultan suleiman& is the first work of seyyedluqmanormavi, the third shahnameh of the ottoman court. in this article, using van dijk’s critical discourse analysis method, luqman’s attempt to create a glorified image of sultan suleiman and the ottoman family and legitimize them in sultan suleiman’s history has been investigated, rather than the role of the shahnameh. the role of the writers of shahnameh in establishing the ottoman government should be better revealed. according to the results of this study, luqman used very positive attributes, nicknames and similes in describing friends (ottoman kings, sultan suleiman, his soldiers and generals) and repeatedly described their conquests and battles in an exaggerated way. on the other hand, the aliens, that is, the enemies of the ottomans, have been described with very reprehensible traits, and even the bravery and resistance of the enemy has been attributed to their cunning. the poet, above all, has used the religious discourse in the direction of legitimizing ottoman friends and has shown all the battles of suleiman and his troops in the path of truth, with the aim of consolidating and spreading islam and destroying the infidels. on the other hand, ottoman enemies are described with anti-religious attributes (such as infidels and satan), and their defeat is the result of enmity with god. luqman has also used the discourse of the shahnameh in creating his desired image. in general, the poet has used a variety of linguistic and rhetorical tools to paint the desired image of his admirers and give legitimacy to the ottoman kings.