مطالعۀ‌‏ تطبیقی سازهای زه‌‏صدا در نگاره‌‏های صفوی و عثمانی

میان دولت‎های صفوی و  ، به دلیل همزمانی‌شان در برهه‌ای خاص، اشتراکات فرهنگی و هنری فراوانی دیده می‎شود. یکی از این اشتراکات در حوزۀ موسیقی و به‎ویژه سازهاست که در هنر نگارگری  متعلق به آن دوران بازتاب یافته و از جهات گوناگون درخور بررسی و مطالعه است. ازاین‎رودر این پژوهش سعی شده است که، با روش توصیفی تحلیلی، تاریخی و تطبیقی، تفاوت‌‏ها و شباهت‌‏های موسیقی دورۀ صفوی و عثمانی، در زمینه ساز‌‏ها‌‏ی زه‌‏صدا، که در خردنگاره‌ها مشاهده شده، مطالعه و بررسی شود. خردنگاره‌‏ها ، به‌‏عنوان یگانه اسناد تصویری، تغییرات و تنوع سازها را بهتر از هر منبع و مستند دیگری نشان می‌‏دهند. در خردنگاره‌های سازهای زه‌‏صدا، متعلق به دو دولت صفوی و عثمانی، شباهت‌‏ها و تفاوت‌‏هایی وجود دارد. از این تصاویر دریافته می‌شود که استفاده از بعضی از سازهای موسیقی در دو دولت  مشترک بوده و در این زمینه از یکدیگر تاثیر گرفته‌‏اند. در خردنگاره‌‏های دوران صفوی و عثمانی، سازهای زه‌‏صدای مشترکی همچون چنگ، عود، تنبور و کمانچه ترسیم شده‌‏اند. همچنین استفاده از برخی دیگر از سازها منحصر به یکی از دو دولت بوده است؛ برای مثال، در خردنگاره‌‏های دولت عثمانی سازهای زه‌‏صدایی چون قپوز و شاهرود دیده می‌‏شود که در خردنگاره‌‏های دولت صفوی وجود ندارند. بر اساس ساختار این سازها و همچنین تقدم و تاخر تاریخی این تصاویر می‌توان نتیجه گرفت که عثمانی‎ها‌ در زمینه ساخت و استفاده از سازهای مذکور تاثیرپذیری بیشتری نسبت به ایرانی‌ها داشته‌اند؛ اما تحقیقات بیشتری برای حصول قطعیت این دستاورد مورد نیاز است.

a comparative study of stringed instruments in safavid and ottoman paintings

safavid and ottoman governments were contemporary to each other and had many cultural and artistic commonalities. one of these commonalities is in the field of music, which is worthy of investigation from various aspects. in this research, with descriptive-analytical, historical and comparative methods, the differences and similarities of safavid and ottoman music in the stringed instruments found in the paintings have been studied. paintings, as the only visual documents, show the changes and diversity of instruments better than any other source. in the field of stringed instruments, the images of the safavid and ottoman eras have similarities and differences. these two periods are common in some musical instruments and have been influenced by each other. common stringed instruments such as harp, oud, tambur and fiddle are depicted in the paintings of the safavid and ottoman eras. in the paintings of the ottoman period, stringed instruments such as qopuz and shahroud can be seen, which are not present in the paintings of the safavid period. based on the structure of the instruments in the paintings as well as the historical precedence and delay of these images, it can be concluded that the influence of the ottomans was greater than the iranians, but more research is needed to achieve the certainty of this achievement.