چند نمونه ترجمه قرضیِ اصطلاحات علمی از یونانی به پهلوی

در عصر ساسانی بعضی متون علمی از زبان‏های هندی (سنسکریت و پراکریت) و یونانی و سریانی به زبان فارسی میانه ترجمه شده بوده است. در بین متون هندی معروف‏تر از همه کلیله و دمنه و نوشته‏هایی در علم نجوم و نحو را باید یاد کرد و در بین متون یونانی نوشته‏هایی در نجوم و هندسه و منطق و پزشکی و پاره‏ای نوشته‏های هرمسی اهمیت بیشتری دارند. در ترجمه از سریانی احتمالاً سهم مانویان بیشتر از زردشتیان بوده است. ترجمه از این زبان‏ها ناگزیر ترجمه‌ قرضی یا گرده‏برداری بعضی اصطلاحات را باعث شده که احتمالاً ساده‏ترین شیوه در نقل مفاهیم علمی به زبانی دیگر است. موضوع این نوشته بحث درباره‌ بعضی از این ترجمه‏های قرضی از یونانی به فارسی میانه، مخصوصاً در اصطلاحات طبی و فلسفی و نجومی، است. در کنار آن به بعضی ترجمه‏های قرضی از غیر از زبان یونانی نیز مختصر اشاراتی شده است.

examples of loan translations from greek into middle persian

during the sassanid period, a number of scientific texts were translated from indian languages (sanskrit and prakrit), greek, and syriac into middle persian. the most known of the indian works are kalila va dimna and some treatises on astronomy and syntax, while the most prominent ones from the greek side include volumes on geometry, logic, and medicine along with a number of hermetic texts. in translation from syriac, it seems that manicheans had a greater contribution than zoroastrians. in the translations from these languages, loan translations or calques seem to have been inevitably used as the simplest means of conveying scientific concepts. the present paper addresses some of the loan translations from greek into middle persian, especially those in the fields of medicine, philosophy, and astronomy. meanwhile, brief references are made to some calques from languages other than greek.