مدل‌سازی روند پذیرش واژه‌ها با استفاده از رویکرد تفکر نظام‌مند: مطالعۀ موردی واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

اشاعه یا انتشار را می‌توان پراکنش یک پدیده در محیطی مشخص تعریف کرد. این مفهوم در علوم مختلف کاربرد دارد، ازجمله، در علم فیزیک برای گسترش ماده، در جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی برای گسترش تفکر و الگوی فرهنگی، در پزشکی برای گسترش بیماری و در علم اقتصاد برای گسترش فنّاوری یا محصول نو. در این پژوهش، اشاعه و گسترش معادل‌های فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در میان کاربران موضوع بحث است. میزان پذیرش یک نوآوری، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت یا عدم موفقیت نهاد یا سازمان ارائه‌دهندۀ آن است. تلاش برای جانشین ساختن معادل‌های فارسی به‌جای لغات و اصطلاحات بیگانه همواره در جامعۀ ایران محل مناقشه و موضوع چون‌وچرا و سبب انواع واکنش‌ها ازسوی مردم، مترجمان، زبان‌شناسان و متخصصان حوزه‌های مختلف علوم بوده و کار واژه‌گزینی در فرهنگستان نمونه‌ای از این تلاش‌ها برای حفظ و حراست از زبان فارسی است. اشاعۀ نوآوری فرایندی پیچیده و پویاست و تحت ‌تاثیر عوامل و متغیرهای متعددی، مانند تبلیغات، زمان ورود محصول جدید و جایگزین، کیفیت آن، قدرت رقابت با محصولات سابق و جاافتاده در جامعه و رضایت کاربران است. اشاعه و پذیرش نوآوری، پدیده‌ای آنی نیست، بلکه فرایندی است که در طول زمان و در صورت استفادۀ مستمر از محصول جدید و عادت به آن شکل می‌گیرد. این پژوهش با ارائۀ راهکاری در جهت بهبود و تسریع روند پذیرش واژه‌های مصوب فرهنگستان صورت گرفته است. به این منظور، تحقیقات پیشین درزمینۀ رواج و کاربرد این واژه‌ها در جامعه و نیز الگوهای انتشار نوآوری بررسی شده و متغیرهای موثر بر پذیرش واژه‌های جدید و جایگزین، تعیین و به سازه‌های الگوی اولیۀ اشاعه و پذیرش نوآوری اضافه شده است. سپس نحوه‌ تاثیرگذاری متغیرها بر رفتار کاربران زبان مشخص گردیده و با استفاده از رویکرد تفکر نظام‌مند (سیستمی) و پویایی‌شناسی سامانه، به ‌کمک نرم‌افزار پاورسیم الگویی برای اشاعه و پذیرش واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی طراحی و ارائه شده است. با شبیه‌سازی این الگو به ‌کمک این نرم‌افزار، اعتبار آن ارزیابی و فرانامه (سناریو)هایی جهت بهبود وضعیت فعلی پیشنهاد شده است. با استفاده از الگوهای شبیه‌سازی می‌توان تاثیر سیاست‌ها را قبل از اجرای آنها در جامعه، در محیط مجازی و نرم‌افزاری بررسی کرد و آزمود. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد تبلیغات، آگاهی، رضایت و فراوانی پذیرندگان ازجمله عوامل تاثیرگذار بر پذیرش است. برای افزایش میزان پذیرش واژه‌های پیشنهادی فرهنگستان ازسوی جامعه و استفاده از معادل‌های فارسی به‌جای لغت‌ها و اصطلاحات بیگانه، اولین قدم، اطلاع‌رسانی و آگاه کردن مردم است.

modeling public acceptance of words using a system dynamics approach: a case study of the words adopted by the academy of persian language and literature

dissemination or propagation may be defined as the spread of a phenomenon in a given environment. the concept has wide applications in a variety of disciplines; diffusion of matter, as used in physics; dissemination of a thinking method or a cultural pattern, as used in sociology and anthropology; the spread of a disease, in medicine; and the popularization and commercialization of a novel technology or product, as used in economics. the present study focuses on the dissemination of persian equivalents for foreign words adopted by the academy of persian language and literature (apll) for common use by the persian speaking public. evidently, the acceptance of a novel development (a word, in the present case) is one of the most important factors determining the success of its originator. attempts to coin new persian equivalents for foreign terms and expressions have always aroused much controversy and invoked serious reactions on the part of the public persian speakers, translators, linguists, and experts of the respective fields of science. this is while selecting or coining new words by apll is one of its tasks to safeguard the persian language. dissemination of novelties of appeal to the public is a complex and dynamic process that is influenced by such variables as product publicity and the time it is introduced to the public as well as its quality, competitiveness, and appeal to potential users. furthermore, the process is not instantaneous; rather, it takes place over time only if the new product is appealing enough to win sustained use by the public. it is the objective of the present study to develop means and methods of improving and accelerating public acceptance of new terms coined by the academy. for this purpose, previous reports on the prevalence of new coinages were reviewed and models of disseminating innovations were examined to identify the factors involved in the public acceptance of new persian equivalents. these findings were then effected into the basic model of dissemination and acceptance. another aspect of the study involved identifying the way(s) these parameters affected persian speakers’ behavior. using a system dynamics approach, a model of the dissemination and acceptance of words adopted by apll was developed in the powersim studio 2005 environment. simulations were then employed to validate the model and different scenarios were proposed to improve the current public behavior regarding new word acceptance. the results indicate that adequate publicizing, raising public awareness, user satisfaction, and size of user population are among the factors of great impact on the wider acceptance of new coinages. nevertheless, the first step to increase both acceptance and public use of new terms adopted by apll is found to be raising public awareness.