دستوری‌شدگی ساخت آینده در برخی زبان‌های ایرانی

یکی از عوامل درونی دگرگونی‌های زبانی فرایند دستوری‌شدگی است و منظور از آن اعطای ماهیت یا نقشی دستوری به واژه‌ای است که پیش‌تر آزاد و مستقل بوده‌است. بررسی‌های تاریخی بیانگر آن است که اکثر فعل‌های کمکی در بسیاری از زبان‌های دنیا قبلاً فعل واژگانی بوده‌اند و کاربرد ثانوی آنها در نقش فعل کمکی نتیجۀ موردی از دستوری‌شدگی با عنوان معین‌شدگی است. این مقاله با بررسی شواهد و نمونه‌هایی از برخی از زبان‌های ایرانی میانه و نو، به‌ویژه زبان‌ها و گویش‌های مرکزی ایران، مشخص می‌سازد که به موازات و مشابه با آنچه در تحولِ زبان فارسی میانه به نو رخ داد و فعل واژگانی «خواستن» با تبدیل شدن به فعل کمکی برای بازنمایی مفهوم آینده مورد استفاده قرار گرفت، در این زبان‌ها نیز فعل جعلی «کامیدن» دستخوش تغییر شده و به فعل کمکی آینده‌ساز تغییر یافته‌است. ولی با این تفاوت اساسی که در این زبان‌ها فعل مذکور با از دست دادن کاربرد واژگانی خود به عنوان یک واژۀ مستقل، به‌طور کامل به فعلی کمکی یا در مواردی حتی به ادات کمکی تبدیل شده‌است.

the grammaticalization of future tense in some iranian languages

one of the internal factors of linɡuistic chanɡes is the ɡrammaticalization (also known as ɡrammaticization or ɡrammatization), a process by which a previously free and independent word ɡains a ɡrammatical function and status. historical studies indicate that most auxiliaries in many lanɡuaɡes of the world, includinɡ new persian, have already been lexical verbs, and their use in the role of auxiliary verbs is the result of auxiliation. this article shows on a parallel with what happened in the evolution of middle persian, that is, the lexical verb [xwāstan] ʻwantʼ becominɡ an auxiliary verb, was used to represent the concept of the future, in some middle and new iranian lanɡuaɡes, especially the central dialects of iran, the denominative verb [kāmīdan] ʻwantʼ was ɡrammaticalized into a future tense marker. but with the fundamental difference that in these lanɡuaɡes the verb [kāmīdan] with the loss of its lexical use as independent verb, has become compeletely an auxiliary verb or particle