بررسی چند رباعی منسوب به رودکی

چکیده: رودکی سمرقندی را مُبدِع رباعی فارسی می‌دانند، و داستان آن را شمس قیس رازی به‌نیکی روایت کرده‌است. متاسّفانه از رودکی دیوانی منسجم که دربردارندۀ اشعار اصلی و صحیح‌النَّسَبِ او باشد، به جا نمانده است، و آنچه در دست داریم، اشعاری است که دیگران از منابع مختلف گردآوری کرده‌اند. کتاب محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، که سعید نفیسی در طیِّ دو نوبت ویرایش و تدوین کرده (1309 و 1334 ش)، تا امروز منبع اصلیِ  اشعار منسوب به رودکی به شمار می‌رود. اشعاری که به نام رودکی در این کتاب گردآوری شده، در بسیاری از منابع، به نام شاعران دیگر هم دیده می‌شود. تازه‌ترین پژوهش دربارۀ اشعار رودکی کتاب سروده‌های رودکی اثر علی رواقی است. در مقالۀ حاضر، به بهانۀ انتشار این کتاب، چند رباعی منسوب به رودکی را که در این اثر آمده بررسی کرده‌ایم و نشان داده‌ایم که اغلب آن‌ها را نمی‌توان سرودۀ رودکی شمرد.

contemplation on some quatrains attributed to rudaki

rudaki of samarghand is known as the founder of the persian quatrain, the story of which has been interestingly narrated by shams-e gheys-e rāzi. unfortunately, rudaki’s canonical divān has not been handed down to us and what is available today is just a collection of scattered poems gathered from various sources. to date the main source of poems attributed to rudaki has been a book entitled rudaki: his environment, biography, and poems by sa’id nafisi, first published in 1930 and its second revised edition in 1955. but some of poems included in that book have been attributed to other poets in other sources. the most recent published research on rudaki’s poems is a book under the title of rudaki’s poems by ali ravāghi. referring to it, the present article reviews some quatrains attributed to rudaki and shows that most of them couldn’t have been written by him.