تَکوک (ریتون) در شاهنامه؟

در این مصرع از شاهنامه، «یکی بورِ ترکی چو گوری به تن» در اواخر پادشاهی بهرام پسرِ اورمَزدِ (urmazd) ساسانی از جامِ مَیِ بزرگی سخن رفته‌است که نام آن به صورت‌های «بورِ ترکی» bur-e torki، «پور ترکی» pur-e torki و «تورِ ترکی» tur-e torki تصحیف شده‌اند. در این جستار نشان داده شده‌است که در پشتِ این صورت‌های تصحیف‌شده، واژۀ دشوارِ تَکوک takuk (pah. takōk; av. gaō-dana)، به معنی «ریتون» (rhyton)، جامِ باده به اشکالِ حیواناتی چون اسب و شیر و جز آنها، به‌کار رفته‌است که کاتبان آن را نشناخته و به صورت‌های بالا ساده کرده‌اند. در این جستار به‌جای این صورت‌های تصحیف‌شده، سه فرض پیشنهاد شده‌است: «بُورْ تکوکی» bur (bōr?)-takuki (تکوکی به شکل اسبِ بور)، «زَرْ تکوکی» zar-takuki (تکوکی زرّین) و «پُرْ تکوکی» por-takuki (تکوکی پر از مَی) که فرض سوم محتمل‌تر است.

takuk (rhyton) in shahnameh?

in this mesrā‛ (half line) from the shahnameh, “yeki bur-e torki cho guri be tan” (tr. [a large cup like] a turkish red horse like an onager) in the end of the reign of bahrām, son of ūrmazd the sassanid king, there is a mention of a large cup of wine whose name has been corrupted as “bur-e torki”, “pur-e torki” “tur-e torki”. in this article, it is shown that behind these corrupted forms, the difficult word takuk (pah. takōk; av. gaō-dana), meaning rhyton, is used to describe the cups in the form of animals such as horses and lions, etc. presumably, the scribes had not known this word and simplified it in the above ways. in this paper, instead of the three corrupted forms, three suggestions have been proposed of which the third is more probable to be correct: “bur (bōr?) takuki” (rhyton in the form of a red horse), “zar takuki” (a golden rhyton) and “por takuki” (a rhyton  full of wine).