ادبیّات فرجام‌گرا یا آخرالزّمانی (آپوکالیپسی) در شعر معاصر و انقلاب اسلامی

ادبیّات فرجام‌گرا یا آخرالزّمانی ادبیّاتی است که بر پایۀ پیش‌گویی‌های آخرالزّمانی شکل گرفته. این نوعِ ادبی به آنچه در فرجامِ جهان رخ خواهد داد و نیز به موضوعاتی مثل «آخرالزّمان»، «رستاخیز»، «وقوع فاجعه»، «منجی» و... می‌پردازد. نمونه‌هایی از این ادبیّات را می‌توان در شعر معاصر فارسی دید. در این مقاله، با مقایسۀ مضامین آپوکالیپسی در شواهدی از شعر معاصر و شعر انقلاب اسلامی، وجه تمایزِ این دو بررسی شده است. مطالعۀ اشعار احمد شاملو، فروغ فرّخزاد، مهدی اخوان ثالث و سهراب سپهری روشن می‌سازد که در بینشِ آن‌ها، عمدتاً، نگاهی یاس‌آمیز به فرجام جهان وجود دارد؛ درحالی‌که از منظرِ شاعران انقلاب اسلامی آیندۀ جهان بسیار روشن است. نیز معلوم می‌شود اشعار فرجام‌گرایانه در ادبیّات انقلاب اسلامی بر مبنای پیش‌گویی‌های قرآن کریم و فرهنگ اسلامی شکل گرفته است، حال‌آنکه در شعر معاصر از مفهوم خواب ،رویا و الهام شاعرانه استفاده شده است.

a study of apocalypse in contemporary and islamic revolution poetry

apocalyptic literature is literature based on apocalyptic prophecies. this type of literature deals with what will happen at the end of the world and also with topics such as “end of time”, “resurrection”, “catastrophe”, “savior” and … examples of this literature can be seen in contemporary persian poetry. in the present article, by comparing the apocalyptic themes in the evidence of contemporary poetry and poetry of islamic revolution, the difference between the two has been investigated. the study of the poems of ahmad shamlou, forough farrokhzad, mehdi akhavan sales and sohrab sepehri makes it clear that in their vision, mainly, there is a desperate look at the end of the world; while from the perspective of the poets of the islamic revolution, the future of the world is very bright. it also turns out that the fatalist poems in the literature of the islamic revolution were formed based on the prophecies of the holy quran and islamic culture, while the concept of dream, and poetic inspiration is used in contemporary poetry.