قصه‌ نامکرر عشق: جستاری در حکایت «وکیل صدر جهان» و قطعه‌ تازی بهشت

مطالعه و بررسی آثار و متون ادبی جهان، از منظر ادبیات تطبیقی یا به‌عبارتی ادبیات جامع ملل و هم‍چنین از دید روابط بینامتنیت، وجوه غامض و لایه‌‍‌های پنهان آثار را آشکار می‌کند و، علاوه بر آن، موجب کشف پیوند‌ها و تاثیر و تاثرات می‌شود چرا که هیچ متن، جریان یا اندیشه‌ای اتفاقی و بدون پشتوانه‌ پیشین یا همان پیش‌ْمتن نیست. قصّه‌ «وکیل صدر جهان» از قصّه‌های مشهور مثنوی معنوی است که چه بسا یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در خلق قطعه‌ معروف تازیِ بهشت یا یوز خدا، اثر فرانسیس تامپسن انگلیسی، است. هدف این پژوهش نشان دادن این موضوع مهم، یعنی میزان آشنایی غربیان با آثار عرفان ایرانی‌‌اسلامی و چهره‌های برجسته‌ای مانند مولانا و آثار اوست و همچنین نگاه به مقوله‌ حب و عشق الهی بر پایه‌ آموزه‌های دو مذهب بزرگ و عرفان اسلامی و مسیحی و چگونگی پردازش این موضوع. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر نقاط مشابه و مشترکی است که می‌تواند الهام و تاثیرپذیری و، در عین حال، بازآفرینی خلاقانه‌ موضوع را به خوبی نشان دهد.

iranian traditional poetry, romantic poetic letters, conversational lyricism, arabic poetry, arabic-speaking persian poets.

the study of world literary works and texts, from the perspective of comparative literature as well as the view of intertextual relations, reveals their ambiguous aspects and hidden layers. in addition, it leads to the discovery of links and influences because no text, stream, or thought is accidental and without prior support or hypotext. the story of “vakil-é sadr-é jehan” (sadr jehan’s agent) is one of the well-known stories of the mathnavi m’anavi which can be one of the important influential factors in the creation of the famous piece of the hound of heaven by francis thompson. the purpose of this research is to show the important issue of acquaintance of the west with the works of iranian-islamic mystics and prominent figures such as rumi, as well as the view of the category of divine love and affection arising from the teachings of the two great religions and islamic and christian mysticism. the results show similar and common points that can show inspiration and impact, and at the same time, creative reproduction of the subject.