از اضطراب متن تا تحوّل «یذ»: بررسی و تحلیل دو نمونه از تصرّفات میبدی و کاتبان کشف الاسرار در تفسیر خواجه‌عبداللّه انصاری
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
عمادی حائری محمّد
|
|
منبع
|
نامه فرهنگستان - 1402 - دوره : 22 - شماره : 2 - صفحه:37 -54
|
|
چکیده
|
ابوالفضل میبدی در مقدّمه‌اش بر کشف‌الاسرار و عُدّة‌الابرار نوشته است که تفسیر وی بسط‌یافتهٔ تفسیر خواجه عبداللّه انصاری است. مقالهٔ حاضر نخست دو فرضیهٔ اصلی را دربارهٔ هویّت مولّف تفسیری که منبع اصلی میبدی در تالیف کشف‌الاسرار بوده است شرح می‌دهد و شواهدی به نفع فرضیهٔ دوم عرضه می‌کند. در ادامه، ضمن توصیف فرضیهٔ تاثیرپذیری ترجمه‌های قرآنی نوبت اوّلِ کشف‌الاسرار از کهن‌ترین ترجمهٔ قرآن به فارسی (ضمن تفسیر فارسی موسوم به ترجمهٔ تفسیر طبری)، یادآور می‌شود که شاعرانگی‌های متن میبدی در ترجمه‌های نوبت اوّل و تصرّف در تحریرهای نخستین ترجمهٔ قرآن به فارسی غالباً از خواجه عبداللّه انصاری است و، به‌‌این‌‌ترتیب، میبدی را بیشتر باید ناقل دانست نه مبتکر. در دو بخش پایانیِ مقاله، نویسنده با بررسی و تحلیل ترجمهٔ آیهٔ 85 سورهٔ یوسف و آیهٔ 118 سورهٔ اعراف در بخشی از تفسیری کهن به پارسی و کشف‌الاسرار از یک سو و مقایسه و تطبیق آن‌ها با متن قرآنی از سوی دیگر، از نحوهٔ تصرّف میبدی و کاتبان کشف‌الاسرار در عبارات تفسیر انصاری سخن می‌گوید و می‌کوشد بر اساس نمونهٔ نخست، علّت اضطراب متن میبدی را در ترجمهٔ آیهٔ 85 سورهٔ یوسف نشان دهد و بر اساس نمونهٔ دوم، یکی از کارکردهای شناسهٔ «یذ» (ید) را در گویش قدیم هروی توضیح دهد.
|
|
کلیدواژه
|
خواجه عبداللّه انصاری، تفسیر خواجه عبداللّه انصاری، گویش قدیم هروی، ابوالفضل میبدی، کشف‌الاسرار
|
|
آدرس
|
بنیاد دایره‌المعارف اسلامی (دانشنامهٔ جهان اسلام), پژوهشکدۀ علوم انسانی, ایران
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|