سفرنامه های حج مغرب (قرنهای 9 6) (با تاکید بر ویژگی های اخلاقی و رفتاری)

مقاله حاضر به بررسی توصیفات مطرح شده در پنج سفرنامه اندلس و مغرب اسلامی به حج درباره ویژگی‌های دینی، اخلاقی و رفتاری مردم شهرهای طول مسیر پرداخته است. سفرنامه‌های مورد بحث در این مقاله عبارت اند از:رحله‌ ابن جبیر، رحله‌ العبدری، مستفاد الرحله‌ و الاغتراب (تجیبی سبطی)، رحله‌ ابن بطوطه و انساب الاخبار و تذکره‌ الاخیار (حاج عبدالله بن الصباح اندلسی). شهرهای مورد بحث از غرناطه در اندلس شروع می‌شود و با عبور از سبته، مَرّاکُش، فاس و... به قاهره و سپس مکه و مدینه می‌رسد و در مسیر بازگشت، شهرهای بغداد، موصل و دمشق را در بر می‌گیرد. به طور کلی، برخی از شهرها فقط در یکی از این سفرنامه‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند که عبارت‌اند از:غرناطه، سبته، مرّاکش، فاس، وهران، باجه و قابس. برخی دیگر از شهرها در دو یا چند سفرنامه توصیف شده‌اند و دیدگاه‌های مطرح شده در آنها یکسان است که عبارت‌اند از: بجایه، تونس، طرابلس، جده، موصل و دمشق. دسته سوم، شهرهایی هستند که سفرنامه‌ها دیدگاه‌های متفاوتی درباره آنها ابراز داشته‌اند. برخی با نگاه مثبت آنها را توصیف کرده‌اند و برخی نگاه منفی به آنها داشته‌اند. این شهرها عبارت‌اند از: تِلِمسان، قیروان، اسکندریه، قاهره، مکه و بغداد.

a comparative study of the hajj travelogues of the islamic maghreb from the perspective of ethics and behaviors of people in the path of the hajj caravans

this article examines the views expressed in the five hajj travelogues of the islamic maghreb about the ethics, behaviors, and customs of the people of the cities along the way. the travelogues discussed in this article are rihlat ibn jubayr, rihlat al-abdari, mustafād al-riḥlah wa-al-ightirāb (tujaybī šabbāt), rihlat ibn battuta, ansāb al-akhbār wa-tadhkirat al-akhyār (al-hajj abdullah ibn sabbah). the cities in question start from gharnāṭī in andalusia and passing through šabbāt, murrākuš, fes, etc. to cairo, then to mecca and medina, and on the way back include the cities of baghdad, mosul, and damascus. in general, some cities are mentioned in only one of these travelogues, such as gharnāṭī, šabbāt, murrākuš, fes, oran, bajja, qabis, and medina. some other cities are described in two or more travelogues and the views expressed in them are the same. these cities are béjaia, tunisia, tripoli, aidhab, jeddah, mosul, and damascus. the third group includes the cities about which the travelogues express different positive or negative views, including tlemcen, kirwan, alexandria, cairo, mecca, and baghdad.