سفرنامه عبدالکریم کشمیری به دیار حجاز(1155 1154ق.)

عبدالکریم کشمیری، فرزند عاقبت محمود، فرزند خواجه محمد بولاقی،  فرزند خواجه محمدرضا (1198ق)، تاریخ‌نگار فارسی‌نویس شبه‌قاره بود. درباره زندگی وی ظاهراً جزآنچه از کتاب وی (بیان واقع) به دست می‌آید، آگاهی‌هایی در دست نیست. وی از مردم کشمیر بود و در شاه‌جهان‌آبادِ دهلی می‌زیست. در سالهایی که در دهلی سکونت داشت، نادرشاه افشار (1160 1148ق)، بدان شهر تاخت و آنجا را گرفت (1151ق).عبدالکریم آنگاه که عزم کرد به زیارت کعبه و دیگر جاهای مقدس اسلامی برود، با میرزا علی‌اکبر خراسانی، داروغۀ دفترخانه دیدار کرد و میرزا علی‌اکبر وی را به «ملازمت سلطان رسانیده به وعده رخصت حج و زیارت، در سلک متصدیان حضور منسلک گردانید.» عبدالکریم همراه سیدعلوی‌خان حکیم‌باشی در رکاب نادرشاه افشار رهسپار ایران شد. هنگامی که نادرشاه پس از جنگ‌های پی‌درپی در پنجاب، سند، افغانستان، خراسان، ورارود، خوارزم و جاهای دیگر به قزوین رسید (1154ق). عبدالکریم که با وعده سفر حج از جانب میرزا علی اکبر داروغه‌باشی به دربار نادر پیوسته بود، سرانجام در قزوین اجازه سفر حج گرفت و عازم حجاز گشت و در راه از جاهایی مانند کربلا و حلب نیز دیدن کرد. پس از گزاردن حج (1155ق)، از راه بندر جده با کشتی به هند بازگشت و در جمادی‌الثانی (1156ق)، به دهلی رسید (ظهورالدین احمد، بی‌تا، ج3، صص 617 609 ؛ اختر راهی، 1406ق، ص382 ؛ سیدفیاض محمود، 1972م، ج3، صص146 145).وی نویسنده بیان واقع است که به زبان فارسی است و در باره زندگی و حکومت نادرشاه افشار نوشته شده و تنها بخشی از آن، شامل گزارشی از سفر کشمیری به سرزمین حجاز است. اکنون به بررسی و تحلیل این سفرنامه می‌پردازیم:

Abdul Karim Kashmiri’s Travelogueto Hejaz(11541155 A.H.)

Abdul Karim Kashmiri, the son of Aqebat Mahmud, the son of Khajeh Muhammad Bolaqhi, the son of Khajeh Muhammad Ridha (1198 A.H.), was a Persian writer and historian in Indian Subcontinent. Little is known apparently about his life except what one can find out in his book, Bayāne vāqeʿ. He was from Kashmir and was living in Shahjahanabad in Delhi. During the years he was living in Delhi, Nadir Shah Afshar (11481160 A.H.) invaded and occupied the city (1151 A.H.). When he intended to visit the Ka’bah and other holy places of Islam, Abdul Karim met Mirza Ali Akbar Khorasani, the master of the registry office and Mirza Ali Akbar joined him to the service of the sultan as a clerk (motaṣaddī) with the promise of pilgrimage and Hajj journey. Along with Sayyid Alawi khan Hakim Bashi, Abdul Karim accompanied Nader Shah Afshar on his return journey to Iran. When Nader Shah finally arrived in Qazvin in (1154 A.H.), after successive battles in Panjab, Sind, Afghanistan, Khorasan, Transoxania, Kharazm, and elsewhere, AbdalKarim eventually was permitted in Qajzān to go the Hajj; on his way to Hejaz, he also visited places such as Karbala and Aleppo. After the Hajj (1155 A.H.), he returned to India through the port of Jeddah by a ship and arrived in Delhi in Jumada alThani (1156 A.H.). He is the author of the book Bayāne vāqeʿ written in Persian and about Nader Shah Afshar’s life and reign, only a part of this work includes Kashmiri’s report of his journey to the land of Hejaz. Here is the analysis of this travelogue.