حج، عامل هویت‌یابی مسلمانان و جامعه اسلامی

هویت در اصطلاح، شامل مجموعه‌ای از خصوصیات جسمی، روانی و اجتماعی است که شخص را از دیگران متمایز می‌کند. از سوی دیگر، حج عبادتی بزرگ است که افزون بر آثار معنوی، در هویت‌بخشی به مسلمانان نیز تاثیر مهمی دارد. تاثیرگذاری حج بر هویت مسلمانان، عمدتاً از دو جنبه است؛ هویت دینی و هویت فرهنگی. در زمینه هویت دینی، حضور در مناسک حج، پرسش‌های بنیادینی را برای افراد مطرح می‌کند و آنان را به پاسخ دادن یا یادآوری و توجه به پاسخ‌های آنها وامی‌دارد و از خواب غفلت بیدارشان می‌کند و بدین طریق، هویت دینی آنان را بازیابی و تثبیت می‌کند. همچنین انجام‌دادن مناسک حج، برخورداری از هویت اسلامی را به فردفرد زائران خانه خدا القا می‌کند و آنان را از غیر مسلمانان متمایز می‌ سازد و بدین طریق، مسلمانان را از هویتی غیر از سایر مومنان به خداوند، برخوردار می‌کند. اما در زمینه هویت فرهنگی، مسلمانان با انجام دادن مناسک حج، مولفه‌های مهم هویت فرهنگی؛ از قبیل دین، زبان، تاریخ، و عامل روان‌شناختی را در وجود خود تحکیم و تثبیت می‌کنند و از این طریق هویت فرهنگی خود را تقویت می‌نمایند. تقویت هویت فرهنگی مسلمانان، تحکیم و گسترش هویت فرهنگی جامعه اسلامی را به دنبال می‌آورد.