مهدی باوری در میان کیسانیه از آغاز تا وفات محمد بن حنفیه

«کیسانیان» به‌عنوان اولین گروه شیعه که مصداقی عینی برای موعود احادیث نبوی(ع) برگزیدند؛ پیشگامان عنایت به مهدویت در میان فرقه‌های اسلامی هستند. لذا واکاوی باور به مهدی(عج) و مهدویت در میان آنان، با رویکرد فرایندی، در نگاهی کلان به ارتقای مباحث و مطالعات تطوری در تاریخ تشیع کمک می‌کند. هدف‌گذاری پژوهش پیش رو، ترسیم جایگاه مهدی باوری در اندیشه‌ کیسانیان از آغاز تا وفات محمد بن حنفیه، با استفاده از بقایای آثار درون‌گروهی و همچنین کتاب‌های فرقه‌نگاری و تاریخی مرتبط با موضوع مذکور است. نگارش پیش رو با استفاده از تجزیه‌ و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از قابل‌قبول‌ترین نقل‌های تاریخی و بهره‌گیری از اصول پذیرفته ‌شده در مطالعات فرقه‌نگاری و تاریخی و همچنین ارائه تحلیل‌های عقلانی مستند، به بررسی باور به مهدویت در میان این فرقه‌ ازمیان‌ رفته، در این بازه‌ زمانی خواهد پرداخت. چنان‌که خواهیم گفت مختار اولین شخصیتی است که محمد بن حنفیه را به‌عنوان امام شیعیان مطرح ساخت و از او با نام مهدی یاد کرد. این واژه بعدها با تطوری ملموس رو به رو شده و از معنای لغوی هدایت یافتگی به موعودگرایی ریشه یافته در روایت پیامبر اکرم(ص)، گرایید. هرچند نمی‌توان همه‌ باورهای بعدی کیسانیان را به این بازه‌ زمانی مربوط دانست؛ در این دوره، با زمینه‌سازی طرح ادعای مهدویت محمد بن حنفیه، تشکیلات مخفی کیسانیه پدید آمد؛ چنان تشکیلاتی‌که قتل مختار و بیعت محمد بن حنفیه با عبدالملک بن مروان نیز موجب از میان رفتن آن نشد.

Belief in Mahdi (A.S) among the Kaysanites from the Beginning to the Death of Muhammad ibn al-Hanafiyyah

Kaysanyan” as the first Shite group, who have chosen an objective instance for the Promised in the prophetic Hadiths, are the pioneers of attention to Mahdism amongst other Islamic denominations. Therefore, analyzing the belief in Mahdi and Mahdism among them, with a procedural approach, in a macro view helps the promotion of the evolutionary discussion and studies in Shi’a history. Setting a target for the the current research is drawing the position of believing Mahdi in the thought of Kaysanyan from the beginning to the death of Muhammad ibn al-Hanafiyyah, by using the remnants of inter-group works and also the books on history and denominations related to the mentioned subject. The writing ahead examines the belief in Mahdism among this destroyed denomination within this time interval by using the analysis and explication of the obtained data from the most accepted accounts of history and by exploiting the accepted principles in the studies on history and denominations and also providing the rational documented analysis. As we will say Mukhtār was the first person who introduced Muhammad ibn Hanafiyyah as the Shi’a Imam and called him Mahdi. This term later faced a tangible evolution and its literal meaning changed from the guided to Messianism rooted in the traditions by the Holy Prophet (PBUH). Although one cannot attribute all later Kaysanyan’s beliefs to this period; during this period, by paving the way for the Messianic claim about Muhammad ibn Hanafiyyah, the secret organization of Kaysanites emerged, such an organization that the murder of Mukhtār and the allegiance of Muhammad ibn al-Hanafiyyah with Abdul Mālik ibn Marwān did not led to its elimination.