تحلیل نقش وضع، تحریف وتاویل در بنیان جریان‎های انحرافی مهدویت

بی گمان جریان‌ها،‌ همچون حرکت‌هایی که در جامعه و بر پایه معیارهای ویژه‌ای شکل گرفته و تحولاتی را به همراه دارند؛ دارای بنیان‌هایی هستند که بررسی و تحلیل آن‌ها به تحلیل و نقد آن‌ها کمک شایانی می‌کند. از پدیده‌هایی که در نقل روایات مهدویت در مواردی به ایجاد و گسترش جریان‌های انحرافی منجر شده، وضع، «تحریف و تاویل» است. در این نوشتار، به بررسی نقش این سه در شکل‌‌گیری و استمرار جریان‌های انحرافی مهدویت در عصر حضور ائمه(ع) پرداخته شده است. در پژوهش پیش‌رو، پس از بازنمایی این عوامل در روایات مهدویت، راهکارهایی ناظر به روشنگری درباره وقایع ناگوار در تاریخ احادیث در عصر حضور ائمه(ع) و بررسی دگرگونی‌های انجام‌شده؛ به گونه‌ای مختصر به روش تاریخی حدیثی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. اگرچه مشخص‌کردن میزان نقش این سه در پدیدآوردن و استمرار جریان‌های انحرافی کاری بس مشکل می‌نماید؛ بررسی‌ها گواه روشنی است بر این اصل بنیادین که بن‌مایه‌های انحراف را می‌توان در دگرگونی احادیث معصومان(ع) به نظاره نشست. بر پایه یافته‌های این پژوهش، در کنار عوامل اجتماعی، سیاسی و شخصیتی در پدیدآمدن و استمرار جریان‌های انحرافی؛ «وضع»، «تحریف» و «تاویل» در نقل روایات، نقشی کلیدی و بنیادین داشته‌اند.