حواس باطنی نفس ماهیت، کارکرد، و جایگاه

بر طبق علم النفس صدرایی، نفس انسان در عین بساطت، با قوای فراوانی وحدت یا اتحاد دارد. براین اساس، قوای نفس از شیون و اطوار وجودی آن هستند و از حیث کمال و نقص متفاوتند و به همین دلیل، هر کدام در مرتبه ای جداگانه از نفس جای دارند. علوم جزیی انسان به قوای ادراکی مرتبه حیوانی نفس که برخی ظاهری هستند و برخی باطنی، مربوط می شوند. ادراکات جزیی و بیرونی انسان، کارویژه حواس پنج گانه ظاهری، و تثبیت، دگرگونی، و یادآوری همه ادراکات جزیی درونی و بیرونی انسان، کارویژه حواس پنج گانه باطنی است. نقش مهم حواس باطنی در ادراکات و تاثیر ادراکات در رفتارها و صفات اختیاری انسان، لزوم شناخت حواس باطنی و تربیت و تعدیل آنها را نمایان می کند. در واقع، بخشی از معاصی و رذایل، معلول عدم تعادل حواس باطنی هستند. بنابراین، لازم است برای رسیدن به سعادت ابدی، قوای مزبور را شناخت و از افراط و تفریط آنها جلوگیری نمود. نوشتار حاضر تحلیلی ـ توصیفی بوده و تبیین، تفسیر، کارکرد و جایگاه حواس باطنی را از دیدگاه اندیشمندان مسلمان بررسی کرده است.