چهارده استدلال بر جواز و لزوم بهره گیری از عقل در تفسیر قرآن

جریان عقل گرایی به مثابه یک طیف، نظریه ها و دیدگاه های مختلفی را دربر می گیرد. تمام نگرش ها در این طیف نسبت به اصل اثرگذاری عقل در فرایند تفسیر توافق دارند، اما در کم و کیف و شرایط آن، اختلاف هایی در بین آنان دیده می شود. از دیدگاه این جریان، نه تنها بهره گیری از قوه عقل و داده های عقلی در فهم و تفسیر قرآن مجاز، بلکه لازم است. مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف ارایه مهم ترین استدلال های اقامه شده در اثبات مدعای یادشده فراهم آمده است. تعدادی از این ادله ناظر به اصل جواز به کارگیری عقل در تفسیر هستند و برخی دیگر بر لزوم به کارگیری عقل در فرایند تفسیر دلالت و تاکید دارند. حاصل پژوهش این است که با وجود ادله متقن عقلی و نقلی، دخالت عقل به عنوان قوه استنباط و نیز به کارگیری مدرکات عقلی به عنوان قرینه برای فهم مراد خدا از آیات قرآن لازم است و با حذف عقل از صحنه تفسیر قرآن، دستیابی به معنای مراد الهی در بخشی از آیات ناممکن و در تعدادی دیگر از آیات منجر به انحراف در تفسیر و حصول معنایی نادرست از آیات خواهد شد.