آسیب شناسی روش ابن خلدون در کشف قوانین اجتماعی (علم عمران)با تاکید بر دولت ها

عبدالرحمن بن خلدون، با هدف شناخت اخبار صحیح تاریخی از اخبار کذب، به بررسی اجتماع انسانی پرداخته است تا طبایع و قوانین این اجتماع را به دست آورد. وی در این زمینه، در ابتدای کتاب تاریخی «العبر» خویش، علمی را به نام «عمران» بنیان نهاده است. مسایل این علم، قوانین حاکم بر اجتماع انسان ها می باشد که ابن خلدون ادعای کشف آنها را به روش «برهانی» دارد. مهم ترین ایرادِ مقدمه ابن خلدون، وجود نقض در موارد متعددی از قوانین اجتماعی بیان شده به ویژه درباره دولت ها می باشد. منشا این ایراد، به روش وی در استخراج قوانین بازمی گردد. ایراد اساسی روشی به قوانین ابن خلدون، دو چیز است: الف) عدم پایبندی بر قلمرو روش ها و استفاده از روش تعقلی در قلمرو روش تجربی؛ ب) عدم رعایت شرایط هر روش در مقام عمل. مقاله حاضر به روش تحلیلی ـ توصیفی به این موضوع می پردازد.