بررسی کاربرد قواعد تفسیر در تفسیر مجمع‏البیان

فهم متن به‏طور اعم و قرآن به‏طور اخص، از قواعد خاصی پیروی می‏کند که باید در مقام فهم و تفسیر، آنها را مورد توجه قرار داد. میزان تقید مفسر به این قواعد و مهارت او در استفاده از آنها، به هدف تفسیر، که همانا بیان مراد جدی خداوند با تکیه بر قواعد ادبیات عرب و اصول عقلایی محاوره می‏باشد، کمک شایانی می‏کند. مجمع‏البیان به‏عنوان یکی از اولین تفاسیر جامع شیعی همواره مورد توجه بوده است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی درصدد بیان میزان استفاده مرحوم طبرسی از قواعد تفسیر است. این هدف با بررسی نمونه‏هایی از بیان‏های ایشان در تفسیر آیات قرآن به سامان می‏رسد. تحقیق نشان می‏دهد مرحوم طبرسی در جای جای این تفسیر به شکل دقیق از قواعد تفسیر بهره برده است، هرچند میزان بهره‏وری او از این قواعد یکسان نبوده است. در استفاده از بعضی از آنها مثل تکیه بر قرایت صحیح، جداسازی تفسیر و تاویل، ادبیات عرب و استفاده از قراین در حد بالایی موفق بوده است، ولی در بعضی موارد مثل ظرافت‏های معانی ـ بیان، داوری درباره روایات و استفاده از علم و شیوه کار ایشان از اتقان کامل برخوردار نیست.